Fair Pay in de amateurkunst

Hoe zorgen we samen voor een sector waarin kwaliteit ook duurzaam is?

"Tussen vakmanschap en beleid” schreef ik eerder over hoe de amateurkunst verandert – in vorm, structuur én betekenis. Maar één vraag keert telkens terug: hoe zorgen we dat de professionals die dit veld dragen, ook eerlijk betaald worden?

Het is een ongemakkelijke vraag. Want we willen allemaal kwaliteit. Inspiratie. Leiderschap. Continuïteit.
Maar het gesprek over geld schuiven we nog te vaak voor ons uit.

En dat heeft gevolgen.

De cijfers liegen niet

De la nulmeting van Platform ACCT (2025–2028) blijkt:

• Het gangbare zzp-tarief ligt rond de €54 per uur
• 30% van de gewerkte uren wordt niet vergoed
• Het effectief verdiende tarief komt zo uit op €38 per uur
• Zonder pensioen. Zonder arbeidsongeschiktheid. Zonder ruimte om te investeren in ontwikkeling【bron: CAOP/ACCT】.

Professionals maken het verschil – muzikaal, pedagogisch, sociaal – maar staan economisch op achterstand. En dat kan én moet beter.

Dirigenten: sleutelfiguur met een zwakke positie

In het onderzoek Dirigenten en Bestuurders in Beweging (LKCA) zien we hoe dirigenten zich in bochten wringen om alle rollen te vervullen:
– Artistiek leider
– Pedagoog
– Communicator
– Freelancer zonder vangnet

Ze combineren vaak meerdere verenigingen om rond te komen en investeren zelf in bijscholing en voorbereiding. Maar worden zelden structureel erkend als vakmensen met een volwaardige professionele positie【bron: LKCA】.

De tools zijn er – maar bereiken nog onvoldoende mensen

Platform ACCT ontwikkelde een heldere tarievenmodule en ondersteunende tools zoals fairPACCT. Transparant, gebruiksvriendelijk en afgestemd op de culturele praktijk.

Toch gebruikt maar een klein deel van de professionals en besturen deze actief. Dat is geen onwil, maar vaak een kwestie van onbekendheid, handelingsverlegenheid of zorg om financiële haalbaarheid.

En ondertussen verandert het veld…

Het klassieke verenigingsmodel neemt af. Steeds vaker werken mensen samen in tijdelijke projecten, losse netwerken of buurtinitiatieven – zonder formeel bestuur of rechtspersoon.

Dat vraagt om nieuwe vormen van organiseren én vergoeden:

• Werk met duidelijke afspraken vooraf
• Gebruik de tarievenmodule ook in tijdelijke samenwerkingen
• Betrek penvoerders of intermediairs voor de afhandeling
• Vraag bij fondsen en gemeenten expliciet ruimte voor fair pay aan

Zonder structuur geen betaling? Nee – zonder verbeeldingskracht geen vernieuwing.

Koepelorganisaties: sleutelspelers met een lastige positie

Veel landelijke koepels hebben het Fair Practice-akkoord ondertekend. Dat is waardevol. Ze maken deel uit van belangrijke gesprekken over professionalisering en positionering.

Tegelijkertijd zijn ze geworteld in een veld dat sterk varieert in draagkracht, denkkaders en bereidheid tot verandering. En dat maakt het ingewikkeld:

• Hoe informeer je je achterban zonder te vervreemden?
• Hoe stimuleer je fair pay zonder leden te verliezen?

Ik zie dat veel koepels zoeken naar de juiste toon, het juiste tempo. En toch is het belangrijk dat zij hun positie als verbinder blijven inzetten. Niet door te verplichten, maar door te begeleiden. Door kennis te delen, goede voorbeelden te verspreiden, én het gesprek over waardering open te houden.

Want wie het veld vertegenwoordigt, helpt het ook vooruit door te durven benoemen waar het schuurt.

Beleidsruimte is er wél

Le VNG-notitie ‘Samen Cultuur Borgen’ (aug. 2024) laat zien:
Fair pay hoeft geen miljoenen te kosten. Met gerichte voorwaarden en beleidsruimte kunnen gemeenten eerlijke betaling structureel mogelijk maken【bron: VNG】.

“Gemeenten zijn als eerste overheid de belangrijkste cultuurfinancier. Zij gaan daarbij uit van fair pay.” – VNG, 2024

Als gemeenten non-formele makers en intermediairs erkennen als volwaardige partners, ontstaat er ruimte voor échte professionalisering in het amateurveld.

Waar liggen kansen?

• Voor professionals: Gebruik de bestaande tools. Benoem je waarde. Wees open over je tarief.
• Voor besturen: Ga het gesprek aan met je dirigent of vakdocent. Niet over ‘kosten’, maar over ‘kwaliteit’.
• Voor koepels: Blijf ruimte maken voor leren, delen en bijstellen. Fair pay vraagt niet om perfectie, maar om richting.
• Voor gemeenten en fondsen: Bouw fair pay in je beleid. Niet alleen bij instellingen, maar ook bij initiatieven zonder formele structuur.

Tot slot – persoonlijk

Ik schrijf dit niet als buitenstaander, maar als iemand die de sector kent van binnenuit. Die ziet hoeveel waarde er ontstaat in repetitieruimtes, ateliers en gymzalen. Die weet hoeveel liefde en vakmanschap er wordt gestopt in lokale cultuur.

Maar liefde is geen verdienmodel.
En kwaliteit vraagt om erkenning – ook in euro’s.

Laten we samen zoeken naar manieren om fair pay niet als obstakel te zien, maar als fundament. Voor een sector die duurzaam is. Menselijk. En toekomstgericht.

Wil je in jouw organisatie, gemeente of netwerk aan de slag met fair pay?
Bekijk de tarievenmodule of neem contact op voor een inspiratiesessie of werkatelier.