Liefst acht bundels met aria’s, cantates, duetten en geestelijke werken publiceerde Barbara Strozzi (1619-1677). Zij genoot groot aanzien in de door haar vader opgerichte Accademia degli unisoni, en leefde van haar composities. Uitzonderlijk in een tijd waarin vrouwen geacht werden non of echtgenote te worden. Van 1 t/m 5 oktober klinkt haar muziek dagelijks in het programma Componist van de Week van de VARA op Radio 4, tussen 19.30 en 20.00 uur.
Helaas geldt nog altijd het cliché dat hele volksstammen een componist enkel kennen als een – meestal dode – man, vrouwelijke toondichters komen zelfs anno 2012 maar mondjesmaat aan bod. Dat geldt ook voor Barbara Strozzi, die in de zeventiende eeuw de Venetianen betoverde met haar prachtige zangstem, haar uitmuntende luitspel en haar ongekend virtuoze composities.
Zelfs het vermaarde Festival Oude Muziek in Utrecht laat haar muziek steevast links liggen, een enkele uitzondering in 2006 daargelaten. Toen werd ze echter gepresenteerd in een reeks ‘vrouwelijke componisten’, zoals vorig jaar ook gebeurde tijdens het Franse Festival d’Ambronay. Hoe goed het ook is dat hun muziek tenminste tot klinken komt, het blijft wrang dat vrouwelijke toondichters nog altijd niet als gelijkwaardig worden beschouwd, maar in een apart hokje worden gestopt.
Hierdoor wordt ons veel schitterende muziek onthouden en terwijl ik mijn keuze maakte en de presentatieteksten schreef voor de vijf programma’s over Barbara Strozzi, werd ik telkens weer verrast door de sprankelende manier waarop zij haar teksten tot leven wekt. Gisteren genoot ik tijdens de opnames in Hilversum opnieuw van de jubelende zanglijnen in haar liefdesmadrigalen, de verfijnde weemoed in haar geestelijke poëzie, de inventiviteit van haar duetten en de enorme zeggingskracht van haar cantates.
Barbara Strozzi was waarschijnlijk de buitenechtelijke dochter van Giulio Strozzi, die haar echter officieel als zijn pleegdochter bestempelde. Zij viel al snel op vanwege haar fraaie zangstem en werd muzikaal getraind door de beste pedagogen, onder wie haar vader zelf en de componist Francesco Cavalli. Zij was een volwaardig lid van de door haar vader opgerichte Accademia degli unisoni (Academie der gelijkgestemden), waar zij vaak haar eigen stukken ten gehore bracht.
Maar, hoewel zij hogelijk werd gewaardeerd door musici, filosofen en kunstenaars uit de libertijnse kringen rond haar vader, kreeg zij ook te maken met vooroordelen jegens vrouwelijke kunstenaars. Weliswaar kon ze uitstekend van haar composities leven, maar het lukte haar niet een positie als hofcomponist te verkrijgen. Vaak werd ze als ‘courtisane’ beschouwd en op een portretschilderij staat zij afgebeeld met een half ontblote borst.
Dit belet Strozzi niet de hoop uit te drukken dat ze ‘de nieuwe Sappho’ genoemd zal worden. Zelfbewust publiceert ze in haar woonplaats Venetië acht bundels met uitsluitend eigen composities. Ongebruikelijk, want meestal werden deze opgenomen in verzamelbundels. Bovendien noemt de musicoloog Charles Burney (1726-1814) haar als bedenker van het aan de opera verwante genre van de cantate – iets wat latere auteurs uiteraard aan mannen toeschreven.
Persoonlijk vind ik ‘de nieuwe Sappho’ eigenlijk nog te bescheiden, want Strozzi staat op een eenzaam hoog niveau. Of, zoals operakenner Basia Jaworski het uitdrukt: ‘Ze is aanzienlijk beter dan haar veel bekendere tijdgenoten.’ – Dames, heren musici en programmeurs, laat u tijdens de dagelijkse uitzendingen over Barbara Strozzi in de eerste week van oktober op Radio 4 overtuigen van de kracht van haar muziek!
De uitzendingen zijn helaas niet meer terug te luisteren, de NPO heeft ze verwijderd van het internet. Des te meer reden om haar muziek zelf aan te schaffen en uit te voeren!
Nederlands 
English (UK) 
Français 
