Festival ‘Alba Rosa Viva’ plaatst vergeten componist centraal

A.s. zondag 28 september vindt in Utrecht het eendaagse festival Alba Rosa Viva plaats, ter ere van de 125^e geboortedag van Alba Rosa Viëtor. Alba Rosa wie??!! Welnu, Alba Rosa Viëtor was een Italiaanse violist en componist die in 1889 in Milaan als Alba Rosa geboren werd. In 1919 trouwde zij met de Nederlandse zakenman Jan Freseman Viëtor en in 1979 overleed zij in Fort Lauderdale, nog net geen negentig jaar oud. Tijdens haar leven vierde zij als violist en componist triomfen op drie verschillende continenten, maar al snel na haar dood werd zij vergeten.

Om haar muziek weer onder de aandacht te brengen, richtten haar zoon Hendrik Viëtor (overleden in 2010) en haar nicht Mary van Veen-Viëtor (overleden in 2012) in 2009 de Stichting Alba Rosa Viëtor op. Deze tracht musici, opleidingsinstituten en concertorganisatoren te interesseren voor haar werk en initieerde bovendien het boek The Story of alba Rosa Viëtor, dat verscheen in 2009. Dit bevat haar eigen, opvallend vlot geschreven memoires en artikelen over haar composities van Robijn Tilanus, Peter Fraser MacDonald en Paul Janssen.

In het boek zit tevens een cd met vijf van haar stukken, die goed haar vakmanschap illustreren. Een muzikale hemelbestormer was zij niet, maar doof voor de nieuwste ontwikkelingen was zij evenmin. Dat blijkt bijvoorbeeld uit haar pittige Vioolsonate uit 1937. Na de première roemden critici van de Times Herald en The Washington Post haar ‘effectieve moderniteiten’ en ‘levendige, verrassende wendingen’, terwijl de Evening Star beschrijft hoe zij ‘alle mogelijkheden van de piano onderzoekt, in omvang en in nieuwe combinaties van intervallen en klankkleuren’.

Ook het orkestwerk Mediolanum uit 1950 – dat tegelijkertijd herinnert aan Debussy’s impressionistische idioom en aan Sjostakovitsj’ opruiende klankwereld – kreeg mooie kritieken. Zo schreef de Evening Star: ‘De krijgshaftige pas in het eerste deel suggereerde marcherende legers met zijn repeterende trommelslagen. Het sprak van overwinning en vastberadenheid.’ Mediolanum wordt tijdens het slotconcert uitgevoerd door het Utrechtsch Studenten Concert onder leiding van Bas Pollard.

Het illustreert de ambitie van het door pianiste Reinild Mees opgezette festival. Niet alleen wil zij het werk van Viëtor tijdens het festival weer op de kaart te zetten, maar ook wil zij hiervoor continuïteit creëren. Zo is er een compositiewedstrijd voor componisten onder de 35 jaar, met in de jury onder anderen Willem Jeths. Onder de zeven finalisten bevindt zich welgeteld één vrouw, Mathilde Wantenaar, die in 2012 de aanmoedigingsprijs won van het vrouwencompositieconcours van MCN. Ook zijn er workshops improvisatie voor jonge musici en wordt het festival geopend met pianisten onder de zestien die werk van Viëtor uitvoeren.

Een van de hoogtepunten van het festijn is het concert op zondagmiddag van het Storioni Trio, dat pianotrio’s uitvoert van Clara Schumann, Alba Rosa Viëtor en haar tijdgenote Rebecca Clarke; deze staan ook op de nieuwe cd die zij deze middag presenteren. Clarke was overigens een tijdgenoot van Viëtor die eveneens het (alt)vioolspel combineerde met het componeren.

[Tweet “Een geheel aan vrouwelijke componisten gewijde cd valt anno 2014 nog altijd op”] Een geheel aan vrouwelijke componinsten gewijde cd valt anno 2014 nog altijd op, aangezien de meeste cd’s alleen maar stukken van mannen bevatten. Dit mooie initiatief geeft tegelijkertijd te denken, want waarom plaatsen we ook in de eenentwintigste eeuw de muziek van vrouwen nog altijd in een apart hoekje?

In het cd-boekje betreurt de auteur het dat deze ‘begenadigde componisten geremd werden in het componeren door hun opgelegde rol als vrouw’, maar concludeert hij dat hun muziek misschien toch wel ‘vrouwelijker’ klinkt dan die van mannelijke collega’s. Hoe goed bedoeld ook, het is rolbevestigend en onbevangen luisteren is er na zo’n introductie niet meer bij.

En dat is jammer, want Viëtor, Clarke en Schumann beheersen hun métier perfect. Gelukkig wordt hun werk onbevooroordeeld en met verve vertolkt door de violist Wouter Vossen, de cellist Marc Vossen en de pianist Bart van de Roer. De intense lyriek en melodische inventiviteit van Schumann krijgen een prachtig ingeleefde interpretatie, en het bij wijlen duistere en geagiteerde Piano Trio van Clarke heeft een aanstekelijke energie. De drie heren weten ook de tussen weemoed en jubel schakelende sfeer van het Piano Trio in a klein van Viëtor in het hart te treffen.

De muziek van Viëtor wordt a.s. zondag in de context van de tijd geplaatst met liederen van o.a. Grieg, Elgar en Poulenc, uitgevoerd door de sopraan Maria Fiselier, de mezzosopraan Laetitia Gerards en de pianist Reinild Mees. Het Utrechtsch Studenten Concert zet twee orkestwerken van Viëtor naast orkestmuziek van Ravel en Prokofjev. Benieuwd welke muziek als ‘mannelijk’, welke als ‘vrouwelijk’ wordt ervaren.