Enschede speelt bibliotheek en museum tegen elkaar uit

In Enschede komt alles samen. Verdienmodellen die op lucht gebaseerd blijken, maar die door bestuurders tot het uiterste verdedigd worden. Juichende berichtgeving over stijgend museumbezoek, maar de kleinere musea gaan ten onder. Wethouders die uit cultuurbelangen handelen, maar vervolgens inwoners tegen elkaar uitspelen om draconische beslissingen te nemen. Dit alles om de puinhopen van Rutte I te verbloemen.

Een snelle recap: op de dag dat EO-circus The Passion neerstreek in Enschede, maakte het in die stad gevestigde orkest bekend dat het noodgedwongen uitvoeringen, cd-opnames en als er niet snel extra geld kwam educatieve projecten geschrapt worden. Het schrappen van die opnames en uitvoeringen is inmiddels een feit, op het meest ongelukkige moment denkbaar, want theaters in Zwolle en Deventer werden vlak na het drukken van de nieuwe seizoensbrochures met deze mededeling geconfronteerd. Gevolg: gaten in de programmering, brochure meteen achterhaald – je zou voor minder een schadeclaim indienen.

Vragen

Tijd voor vragen. Als eerste kwam PvdA-woordvoerder Jacques Monasch. Hij legt in zeer suggestieve vragen vooral de schuld neer bij Rutte I, geen woord over falend beleid van het orkest zelf. ChristenUnie-Statenlid Abbema was wel bij les en vroeg concreet: waarom hebben wij als provincie miljoenen uitgekeerd aan HET Orkest? Dat beloofde immers nu toch zo’n beetje zonder welke Provinciale subsidie dan ook te kunnen?

Beiden wachten nog op antwoord.

Het duurde wat langer voordat ook de Enschedese gemeentepolitiek wakker werd, maar met enige vertraging werden ze gesteld door Barry Overink van de fractie Burgerbelangen Enschede, gericht aan VVD-wethouder Jeroen Hatenboer, niet geheel toevallig coalitiegenoot.

Het kan snel

Postvak in: 15 april.

Postvak uit: 20 april.

De vragen gaan over de verstrekte fietsenhoklening. Wist de wethouder toen al van financiële problemen?

Antwoord: nee.

Tweede vraag: Wanneer is de wethouder op de hoogte gesteld van de financiële tekorten?

Antwoord: Er is geen sprake van financiële tekorten.

Een opmerkelijk antwoord, want als er geen tekorten zijn, waarom stopt het orkest dan deels met haar kerntaak, waarvoor het subsidie van Rijk en provincie krijgt?

De wethouder geeft dit antwoord, zo blijkt uit later, op basis van de jaarrekening 2013. Het is inmiddels 2015. Niet alleen had hij uit de jaarrekening van 2013 al kunnen zien dat er opvallend veel geld uit de algemene reserves werd getrokken, zijn daaropvolgende argumentatie geeft feitelijk gewoon toe dat het sindsdien alleen maar erger is geworden.

‘De omvorming van het oude businessmodel naar het nieuwe ondernemende model – dat na de grote rijksbezuinigingen in 2013 is ingezet – verloopt bij het orkest minder snel dan waarnaar werd gestreefd. Reden is dat de bijdragen vanuit de private sector, waaronder de sponsormarkt, kleiner is dan gedacht. Het orkest stelt nu juist – als daad van goed ondernemerschap – zelf haar activiteiten bij om tekorten in de toekomst te voorkomen.’

Wederom moet een VVD-bestuurder dus toegeven dat de geefwet en het ‘zelf geld uit de markt halen’ is mislukt, maar waar PvdA-kamerlid Monasch de schuld aan de crisis en Rutte I geeft, is het volgens Hatenboer vooral een kwestie van tijd en gooit er nogmaals de VVD-dooddoener over ‘goed ondernemerschap’ uit. Kortom, de bomen groeien nog altijd tot in de hemel, zij het met enige vertraging.

HET Orkest ziet inmiddels af van de lening, maar de wethouder blijft standvastig zijn eerdere besluit om het orkest een lening te verstrekken verdedigen, want adequate kantoorhuisvesting is ook in de toekomst noodzakelijk. Dat die toekomst hoogst onzeker is en de kantooruitbreiding gebaseerd was op groei, niet op krimp, negeert hij. Net zoals hij wel heel erg gemakkelijk stelt dat het beperken van het aantal concerten verder geen gevolgen heeft, want die gevolgen zijn er overduidelijk wel, al was het alleen maar voor de pr van HET Orkest en daarmee ook stad en regio.

Imagoprobleem en FC Twente

Met de pr van de stad gaat het toch al beroerd. Hét uithangbord, van stad en regio, is naast de ondernemende universiteit natuurlijk de plaatselijke voetbalvereniging. Onder leiding van zakenman Joop Munsterman uitgegroeid tot club die een landstitel binnen wist te halen, het stadion fors uitbreidde en sprak van internationale ambitie.

Bomen, internationale lucht.

Voor dat stadion was wél een lening van 20 miljoen van de gemeente nodig. En hoewel het vaak gezellig druk is in de Grolsch Veste, brachten al die dure aankopen met dito salarissen de club naar een financieel en sportief dieptepunt. Voetbalbond KNVB bestrafte de club wegens wel erg creatief boekhouden met zes punten in mindering en nadat Munsterman noodgedwongen vertrok viel het ene na het andere lijk uit de kast.

In januari van dit jaar meldde BDO Accountants op verzoek van college van burgermeester en wethouders ‘De gemeente Enschede hoeft zich nog geen zorgen te maken over de miljoenenlening die uitstaat bij de financieel kwakkelende voetbalclub FC Twente. Toch is waakzaamheid geboden, want de Twentse club heeft het financieel moeilijk.’ Maar: ‘De facturen voor rente en aflossing zijn conform de gesloten overeenkomst tot op heden voldaan.’

College blij. Al had het er goed aan gedaan verder te lezen, want dan leren we dat ‘afbetaling van de resterende 17 miljoen euro geen zekerheid is’ omdat ‘het is nog maar de vraag of FC Twente de komende jaren voldoende inkomsten kan generen uit de verkoop van spelers.’

Een eenvoudige voetbalwet leert dat slechte prestaties op het veld rampzalig zijn voor de marktwaarde van je spelers en al snel werden de financiële problemen van FC Twente groot, heel groot.

Activiteiten moeten geschrapt worden. Het dameselftal gaat zelfstandig verder. De gemeente reageert geschrokken, maar stelt meteen dat het allemaal wel meevalt, schiet de club te hulp en brengt trots naar buiten dat FC Twente de komende achttien maanden niet hoeft af te lossen, alleen maar de rente hoeft te betalen.

Geen woord over het feit dat FC Twente nog geen twee jaar geleden versneld wilde aflossen, maar dat mocht toen niet van de gemeente, ‘vanwege de relatief hoge rente die Enschede ontvangt over de aan Twente verstrekte lening’.

En toen werd het pijnlijk

Daags na het bekendmaken van de steun voor de plaatselijke FC en het gemakzuchtig beantwoorden van Overinks vragen stond Jeroen Hatenboer opnieuw in het middelpunt van de belangstelling. Naast de in 2013 al afgesproken korting van drie ton moet de Enschede bibliotheek nog eens zeven ton inleveren, in weerwil van in 2013 gemaakte afspraken dat de bibliotheek bij eventuele volgende bezuinigingen ontzien zou worden. Bibliotheekdirecteur Gerard Kocx reageerde uiteraard woedend en startte meteen allerhande campagnes, daarbij nadrukkelijk gebruikmakend van social media.

Op datzelfde moment bracht de G9, waarin de negen grootste gemeentes van Nederland waaronder ook Enschede hun cultuurbeleid vormgeven, een rapport naar buiten waarin geschermd wordt met ‘meer middelen voor jongeren’.

Die middelen zitten overduidelijk niet in de bibliotheek, maar in FC Twente, want de gemeente Enschede heeft geen middelen. Zeker niet voor cultuur. Ze herbergt een van de beste jeugdtheatergezelschappen van ons land, Sonnevanck, de Nederlandse Reisopera, Rijksmuseum Twente en HET Symfonieorkest, alle in de basisinfrastructuur. Het heeft ook een wethouder die graag mee wil praten, maar ondertussen anderhalf miljoen op cultuur moet bezuinigen. En hoe hard je als gemeente ook roept dat FC Twente niets te maken heeft met cultuurbezuinigingen, je maakt pijnlijk duidelijk waar de prioriteiten liggen.

1-2tje

In alle ophef over zeven ton minder voor de bibliotheek en negen ton uitgestelde terugbetaling van FC Twente sneeuwde onder dat Hatenboer anderhalf miljoen wil bezuinigen. Zes ton daarvan komt hoogstwaarschijnlijk van het geliefde museum Twentse Welle.

Enter Burgerbelangen, dat opnieuw meteen reageerde op de plannen van de coalitiegenoot, ditmaal via fractievoorzitter Van den Burg. Hij is zeer verontrust over de mogelijke extra bezuinigingen bij de bibliotheek.

Dualisme in de gemeentepolitiek, prima. Maar Van den Burg laat er meteen op volgen dat de zes ton minder voor Twentse Welle geen probleem is: ‘Het is mooi om zo’n museum binnen de gemeentegrenzen te hebben, maar het is niet zo noodzakelijk als een bibliotheek.’

Omdat inmiddels ook alle andere partijen zeer kritisch zijn, is het vervolg in te vullen: na een verhitte raadsvergadering waarbij de emoties hoog oplopen wordt de extra korting op de bibliotheek verzacht, de enorme korting op het museum erdoor gedrukt en hebben VVD en plaatselijke partner in crime weer een cultuurinstelling de nek omgedraaid. Missie geslaagd.

En over een paar maanden komt de wethouder met een voorstel om HET Orkest overbruggingskrediet te geven om zo rust te creëren totdat het definitieve subsidiebesluit van de Minister en Raad voor Cultuur er zijn.