Bioscoopjaar 2016: een topjaar, maar jammer van het gekelderde Nederlandse marktaandeel

Was 2016 nu wel of niet een goed filmjaar? Dat hang er vanaf waar je naar kijkt. Vanmiddag maakte de Nederlandse bioscoopbranche in het Tuschinski theater de resultaten bekend, maar het meest vrolijk stemmende nieuws hadden we op dat moment al binnen. Dat waren natuurlijk de Golden Globes (beste film en beste actrice) voor Elle van Paul Verhoeven, Nederlands meest succesvolle regisseur. Ik geef toe, een beetje buiten de orde hier, want een Franse productie, maar toch iets met een Nederlandse glans.

Maar nu de jaarcijfers. Wil je het resultaat van de Nederlandse film in één getal vangen, bijvoorbeeld het marktaandeel in de bioscoop, dat was 2016 een somber stemmend jaar. Van een aandeel van ruim 20% in 2014 en 18% in 2015 gekelderd naar nog geen 12%. Dit was dus waar we op het najaarsoverleg al bang voor waren. Soof 2 werd wel de best bezochte Nederlandse film, maar heeft op de valreep de zaak toch niet kunnen redden.

Gelukkig hoeft het biosbedrijf het niet alleen van Nederlandse waar te hebben. Het Amerikaanse aandeel in de recette steeg in 2016 naar 76%. Hajo Binsbergen, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs maakte bekend dat 2016 een topjaar was. Het totale bezoekersaantal in de Nederlandse bioscoop heeft na een paar jaar stagnatie de stijgende lijn weer opgepakt. In 2016 verwelkomden de bioscopen en filmtheaters ruim 34 miljoen bezoekers, een stijging van 3,7% ten opzichte van 2015.

Dit is de top 10 van het afgelopen jaar (tussen haakjes het aantal bezoekers):

1. Bridget Jones’s Baby (1.191.719)
2. Finding Dory (1.082.766)
3. The Secret Life of Pets (1.024.822)
4. The Jungle Book (967.434)
5. Fantastic Beasts and Where to Find Them (874.047)
6. The Revenant (725.565)
7. Zootropolis (675.431)
8. Suicide Squad (574.241)
9. Jason Bourne (565.281)
10. Inferno (561.222)

Helaas, en tekenend voor dit jaar, geen Nederlandse productie in de top 10. Soof 2 komt pas op de twaalfde plaats.

En dit zijn de vijf best bezochte Nederlandse films:

1. Soof 2 (542.036)
2. Rokjesdag (401.649)
3. Woezel en Pip: De film (225.446)
4. Knielen op een bed violen (223.918)
5. Bon Bini Holland (189.956)

Dit met de aantekening dat Bon Bini Holland in 2015 ook al 557.000 bezoekers had getrokken.

Het succesverhaal

Als voornaamste drijfveer achter het gestegen bioscoopbezoek noemde Binsbergen het feit dat er over de hele breedte – van bioscoopketens tot kleine filmtheaters – flink is geïnvesteerd. In 2016 werden ruim 50 nieuwe filmzalen geopend. Daarnaast zijn er op veel plaatsen ook technologische vernieuwingen (denk aan IMAX en Dolby Cinema) die voor nog meer beleving zorgen.

De ‘sequel slump’

Internationaal gezien steekt Nederland met die stijging van 3,7% zelfs gunstig af bij Amerika, waar het totale bioscoopbezoek in 2016 vrijwel gelijk was aan dat in 2015. Maar bedenk wel: de gemiddelde Amerikaan gaat 3,7 maal per jaar naar de bioscoop, de Nederlander precies 2 maal.

Wie de top 10 bekijkt ziet het inmiddels vertrouwde beeld van grote animatieproducties naast actie- en avonturenfilms, met Bridget Jones’s Baby als enige romantische komedie aan top. Vier of misschien vijf uit dit rijtje zijn als sequels (vervolgfilms) te beschouwen. Ook dat is iets wat we de komende jaren zullen blijven zien omdat een groot deel van de Amerikaanse filmindustrie op die formule leunt. Ook al verschenen er afgelopen zomer in de Engelstalige vakpers alarmerende berichten over de zogenaamde ‘sequel slump’ – veel vervolgfilms boekten tegenvallende resultaten – zo’n bedrijfsstrategie is niet zomaar omgegooid. Al was het maar omdat een vaak honderden miljoenen kostende blockbuster een productietijd van vele jaren kent.

Uitgekeken op Nederlandse films?

Waarom loopt het publiek niet meer warm voor product van eigen bodem? Dat is een vraag die velen – producenten, Filmfonds, vertoners, journalisten – bezighoudt, maar een helder antwoord heb ik nog niet gehoord. Heeft het publiek genoeg van de soms wat al te gemakzuchtig afgewerkte romcomformule? Ik vraag het me af, gezien de nummer 1 en 2 van het afgelopen jaar. Zijn er gewoon minder goede en spraakmakende films gemaakt? Mogelijk, want collega’s die op het Nederlands Film Festival de persprijs moesten vaststellen mopperden daar al over. Het Filmfonds hoopt met meer geld voor minder titels voor een kwaliteitsboost te zorgen. We hopen dat het werkt. Het kan ook zijn dat het gewoon toeval is, en schiet het marktaandeel omhoog als er per ongeluk weer een megasucces als Gooische vrouwen 2 opduikt.

Waar kijken we in 2017 naar uit?

Ik noem voor de vuist weg een paar titels. Nee, niet The Mummy. Deze nieuwe verbeelding van een oude genreklassieker gaat met Tom Cruise ongetwijfeld groot worden. Ik had al ruim voldoende aan de vandaag gepresenteerde trailer, die hersendodend spektakel belooft.

Maar deze week kunnen we al naar Martin Koolhovens feministische western Brimstone, een prachtige hommage aan een on-Nederlands genre, en geheel op zijn eigenzinnig Koolhovense manier.

Een indrukwekkend en aangrijpend drama is ook het in de zwarte gemeenschap van Miami gesitueerde Moonlight, over opgroeien, verstoten worden en aanpassen, en over liefde. Eind januari in de bioscoop. Hoge verwachtingen heb ik van het al veelgeprezen rouwverkingsdrama Manchester By the Sea.

Jim Jarmusch is een naam die bij arthouseliefhebbers nostalgische gevoelens oproept. Paterson (9 februari), zijn nieuwste, over een dichtende busschauffeur, is volgens sommigen zijn beste. En voor wie op iets heel anders vlast is er de stijlvolle duistere Koreaanse thriller The Handmaiden (2 februari) van de roemruchte Park Chan-wook (Oldboy). Tot zover mijn suggesties voor een rijke filmstart van 2017.