Met ruim 400 films (lang en kort) is het International Film Festival Rotterdam (IFFR) dat woensdag van start gaat weer even overdadig als altijd. Het is maar een arbitraire greep uit het aanbod dat wordt gesymboliseerd door het nieuwe toverbal-achtige logo. De overbekende tijger heeft dit jaar de vorm van een veelkleurige planeet gekregen.
Naast de gortdroge humor en scherpe observaties van openingsfilm Lemon ook de horror van het vleselijke coming-of-age-visioen Raw en de verfrissende originaliteit van de Nederlandse Tiger-kandidaat Quality Time. Het experiment van Fiona Tan’s fotofilm Ascent met een Japanse vulkaan in de hoofdrol. Installaties van mediakunstenaar Joost Rekveld. Films waar we al lang naar uitzien (Jackie bijvoorbeeld) naast onverwachte verrassingen zoals de Braziliaans-surrealistische fantasie Beduino. De koninklijke première van Double Play, naar de beroemde roman van Frank Martinus Arion. Een uitgebreid overzicht van de Black Cinema, toen en nu.
Hoe moeten we dit opvatten, vragen we aan festivaldirecteur Bero Beyer, die dit jaar zijn tweede IFFR neerzet.
“Wat Rotterdam zo uniek maakt als festival, vinden wij, is die combinatie van publieksevenement, industrie en filmmakersgemeenschap. Kijkers, makers, Hubert Bals Fonds, nieuwe manieren om films te ontwikkelen, de Cinemart, de pers, het komt allemaal bij elkaar op Planet IFFR. Symbool voor de gemeenschappelijke ervaring van cinema. Het kijken naar film met een open state of mind, een gemoedstoestand waarin je je zonder vooroordelen overgeeft aan de visie van de filmmaker.”
Parallax
“Op Planet IFFR is iedereen welkom, van bezoeker tot filmmaker van toevallige voorbijganger tot filmfanaat. Iedereen is vrij de planeet in alle richtingen te verkennen. Onderzoek de krochten, durf een blik in de dalen te werpen, beklim de pieken.”
Het overkoepelend thema is dit jaar Parallax Views. Het verwijst naar het fenomeen dat verschillende gezichtspunten samen meer inzicht opleveren. Met één oog zie je de wereld plat, met twee ogen zie je diepte.
Is dit thema een tegenhanger van de ID-Check van vorig jaar? Toen keken we naar onszelf, nu kijken we naar de wereld?
“Met ID-Check probeerden we na te denken over wat de enorme veranderingen in de wereld met ons deden. Nu willen we een stap verder gaan. We hebben echt een jaar van polarisatie en uiteengedreven kampen achter de rug. Daar zijn filmmakers ook mee bezig. Net als vorig jaar proberen we daar extra context aan te geven, mensen aan het woord te laten, vragen aan filmmakers te stellen. Dan kom je vanzelf op zo’n thema. Om de wereld te kunnen begrijpen heb je per definitie meerdere zienswijzen nodig.”
Als voorbeelden van films die een inspiratie voor dit thema vormden noemt Beyer twee Franse titels: Chez nous en Nocturama. De eerste laat zien hoe een toegewijde wijkverpleegster zich laat winnen voor de denkbeelden van een extreemrechtse partij. De tweede is een provocerende en al veelbesproken radicale actiefilm waarin een groep apolitieke jongeren bomaanslagen in Parijs plant. Beyer noemt het een film met een profetische kracht, want al lang voor de aanslagen op Charie Hebdo en de Bataclan bedacht.
Andere manier van kijken
Daarnaast noemt hij ook het al met veel prijzen bekroonde Moonlight van Barry Jenkins, over de volwassenwording van een jongen in zwart Miami.
Gaf dit thema richting aan de manier waarop Beyer en zijn team van programmeurs de films selecteerden?
“Ja, maar de basis is dat we altijd overtuigd moeten zijn van de film en de filmmaker, de film moet bijzonder genoeg zijn om te laten zien. Het aardige is dat we wel op een andere manier zijn gaan kijken.”
Is het thema ook een uitnodiging aan het publiek?
“Precies. Een uitnodiging om je te laten verrassen, bij alles alert te reageren en te denken: wat heb ik nu eigenlijk te zien gekregen, wat vind ik daar nu eigenlijk van.”
“Parallax Views als kijkhouding loopt door het hele festival. Daarnaast laten we in het onderdeel Perspectives juist met specifieke voorbeelden zien hoe filmmakers omgaan met de breuklijnen in de samenleving.”
“Black Rebels gaat over de breuklijn wit-zwart, terwijl de films van A Band Apart op een anarchistisch-punky manier reageren op het verrotte systeem. In Criss-Cross zien we leuke Franse actiefilms die we anders misschien niet geprogrammeerd hadden. Maar toen we goed gingen kijken zagen we een idealistische inslag en keiharde kritiek op de Franse staat, op xenofobie, racisme en corrupte machtsstructuren.”
Is het engagement weer terug in de cinema?
“Je kan engagement op twee manieren uitleggen. De activistische ofwel goede doelencinema, daar gaat het hier niet om. Maar waar het wel degelijk om gaat is dat beelden zeggenschap hebben in de mediademocratie, en dat meerdere zienswijzen essentieel zijn voor een gezonde maatschappij. Dat is allesbehalve vanzelfsprekend in een tijd waarin de enorme keuzevrijheid van internet maakt dat we ons juist meer in kringen van gelijkgestemden begeven.”
De tijd nemen
“Juist omdat film niet het meest directe medium is, want er gaat een paar jaar overheen om een film te maken, kan die golf van filmmakers juist zicht geven op bepaalde bewegingen. Kijk maar wat er straks gaat draaien bij ons. Als we nu kijken naar barsten in de aardkorst komt dat door diepere seismische bewegingen. Die moet je proberen te voelen, daar moet je de tijd voor nemen.”
Op het Voorjaarsoverleg 2015, kort voordat Bero Beyer werd aangesteld als directeur van IFFR, stelde hij: “Ik ben idealist. En soms lukt het iets voor elkaar te krijgen.”
Hoe is dat uitgepakt?
“Ik vind het heel bijzonder dat we die combinatie van feestelijkheid en inhoudelijkheid, zo kenmerkend voor het IFFR, verder hebben kunnen uitbouwen. Waar ik erg van geniet is dat we al die masterclasses hebben, gesprekken met grote filmmakers die vertellen wat hen bezielt en wat hun drijfveer is in de maatschappij en in de cinema.”
“Dat we Barry Jenkins (Moonlight) kunnen vragen: ‘Oké, vertel wat het voor jou betekent om als zwarte filmmaker je stem te laten horen in de VS. Dat Bela Tarr niet alleen een expositie krijgt (in EYE) maar bij ons nog meer komt vertellen over wat hem beweegt. Dat Bertrand Bonello (Nocturama) praat over wat Frankrijk nu bezielt. Dat Julian Rosefeldt met Cate Blanchett de kunstdogma’s van de afgelopen eeuw in Manifesto naar speelfilm heeft vertaald.”
Compleet maf jaar
“Het is een een compleet maf jaar geweest. Met Donald Trump heeft Amerika nog nooit zo’n controversiële president gehad. Wij gaan straks ook stemmen. Het is te makkelijk voor kunstenaars en filmmakers om te zeggen, ach ik maak gewoon een filmpje. Het heeft altijd te maken met wat gebeurt in de maatschappij, met kritisch naar jezelf kijken als onderdeel van probleem en oplossing. Ik hoop dat de makers die bij ons komen dat met me eens zijn, dat we beelden laten zien die belangrijk zijn. Dat mag je rustig idealistisch noemen.”
De 46ste editie van het International Film Festival Rotterdam vindt plaats van 25 januari t/m 5 februari. Het wordt geopend met Lemon, de eerste lange speelfilm van de tussen Panama en de VS pendelende regisseur Janicza Bravo, een tragikomedie over een acteur die de weg in het leven is kwijtgeraakt.
Dagelijks staat een van de acht films van de Hivos Tiger Competitie extra in de spotlights. Het spits wordt donderdag afgebeten door het Bulgaars-Belgische Light Thereafter. Een intiem-poëtische impressie van de onrust van artistiek bevlogen tiener.
Naast film zijn er ook exposities en installaties. Beyer beveelt die graag aan.
“Het is altijd ontzettend leuk als er ruimtelijke interactie mogelijk is. Zoals bij de expositie Nuts & Bolts, een soort onderzoekslaboratorium met zelfgebouwde projectoren en schaduwspelen. En voor wie wil weten hoe het is in een ander lichaam te zitten is er de virtuele ervaring van de Gender Swap Machine. De randen opzoeken van wat film is, dat hoort ook bij het IFFR. “
Nederlands 
English (UK) 
Français 
