We worden tegenwoordig doodgegooid met opinies over de voor- en nadelen van multiculti. Al naargelang politieke voorkeur zijn mensen bijzonder enthousiast dan wel zeer negatief over de toenemende ‘verkleuring’ van onze maatschappij. Het gamelanensemble Gending, het Doelen Kwartet en Het Geluid Maastricht besloten de koe bij de horens te vatten. Zij baseerden Kill the West in Me op feministische brieven van de Javaanse prinses Adjeng Kartini (1879-1904) en actuele teksten over uitbuiting van schrijfster/journalist Ayu Utami (1968). Het theatrale concert gaat 12 november in première in De Doelen in Rotterdam.
Het libretto voert twee personages op: prinses Kartini en haar moderne bijna-naamgenoot Katini, een Javaanse werkster. De sopraan Bernadeta Astari zingt de rol van de prinses, actrice Romy Roelofsen vertolkt Katini. De muziek werd gecomponeerd door de Nederlander Boudewijn Tarenskeen en de Spanjaard Jonás Bisquert. Zij schreven voor de bijzondere combinatie van traditionele Javaanse instrumenten en strijkkwartet. De gamelan is weliswaar anders gestemd dan westerse instrumenten, maar strijkers kunnen met afwijkende vingerzettingen hun toonhoogte aanpassen.
Acculturatie Oost-West
Het idee voor Kill the West in Me: Kartini & Katini, two stories kwam van Jurrien Sligter, artistiek leider van Ensemble Gending. ‘Met mijn ensemble zoek ik naar zinvolle manieren om het idee van acculturatie tussen Oost en West uit te werken. Ik liep al lang rond met het plan iets te doen met de prachtige brieven van Kartini. Die vormen een uitzonderlijk tijdsdocument. Zij begon met het grenzeloos bewonderen van het Westen en eindigde –veel te jong – vol kritiek op het kolonialisme.’
Op zoek naar een hedendaagse aanvulling op de teksten van Kartini stuitte Sligter al snel op de eveneens Javaanse Ayu Utami. ‘Zij schreef al in haar eerste boeken openhartig over seks. Utami verzet zich tegen de toenemende islamisering van Indonesië en tegen de anti-porno wetten. Ze is trouwens ook kritisch over Kartini, omdat die uiteindelijk braaf met een oude sultan trouwde. In haar haar tekst voert ze een dienstmeid op die – zoals velen vandaag de dag – in een Arabisch land geld gaat verdienen voor haar familie.’
Betekenisvolle ontbrekende R
‘Haar vader wilde haar vernoemen naar de inmiddels in Indonesië beroemde Kartini, maar is analfabeet. Bij de aangifte vergat hij de letter r, zodat zij bij de burgerlijke stand werd ingeschreven als Katini. Geen onbeduidend detail want de r blijkt te staan voor Rape; Katini wordt door haar werkgever verkracht. Uiteindelijk brengt zij haar werkgeefster om.’
‘Ons stuk opent in de gevangenis, waar Katini wacht op haar terechtstelling. Ze roept Kartini ter verantwoording: “Jij met je mooie bedoelingen, zie eens wat ervan gekomen is!” Van Kartini’s overtuiging dat vrouwen meer rechten zouden krijgen blijkt immers bitter weinig terecht te zijn gekomen.’
Al eerder werkte Ensemble Gending samen met het Doelen Kwartet. Sligter: ‘In 2013 deden we mee met een project componeren voor gamelan en strijkkwartet van de Gaudeamus Muziekweek. Ook in dergelijke combinaties zoeken we altijd naar acculturatie of confrontatie.
Dit keer heeft deze combinatie bovendien een theatrale functie: gamelan is Oost en strijkkwartet is West. Hoe kan dat samengaan – of juist niet samengaan? Aanvankelijk hadden we de voorstelling opgezet als een tweeluik. Jonás Bisquert zou voor de pauze muziek componeren voor de historische prinses, Boudewijn Tarenskeen daarna voor de moderne dienstmeid. Maar al snel bleek een confrontatie van de twee figuren en muziekstijlen interessanter.’
Kloof wel of niet overbrugd
De muziek is de toonaangevende drager in deze voorstelling volgens het persbericht. ‘Muzikale verschillen lopen parallel met politieke, sociale en persoonlijke verschillen tussen Kartini en Katini. Twee solisten met hun eigen metier, twee componisten met hun eigen taal, twee ensembles met hun eigen traditie. Dat is het ‘slagveld’ waarin de componisten orde scheppen, balancerend tussen verbluffende syntheses en onoverbrugbare tegenstellingen. Zij brengen twee tradities samen, de oosterse en de westerse. De schijnbare kloof tussen muzieksoorten, teksten en acties wordt nu eens soepel overbrugd, om vervolgens onoverkomelijk te (b)lijken.’
Meer info en speellijst: http://www.tetterettet.net/producties/killthewestinme/
Voor de uitvoering in Theater Kikker op 19 november is een crowdfundingproject opgezet bij Voordekunst.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
