Leila Slimani en Fatma Aydemir: twee jonge schrijvers die mijn kijk op de wereld echt veranderen. Je kunt ze ontmoeten tijdens Winternachten 2018

Tijdens de komende editie van Writers Unlimited/Winternachten in Den Haag komen twee schrijfsters langs die met hun werk en hun succes voor spannend nieuws zorgen. Fatma Aydemir, journaliste uit Berlijn, schreef met ‘Ellebogen‘ een schurend debuut over een Turkse meid die wat minder goed op haar toekomst voorbereid is dan iedereen zou willen. De Parijse auteur Leila Slimani won in 2016 de Prix Goncourt met haar roman ‘Een zachte hand‘. Daarin beschrijft ze hoe een kinderverzorgster uiteindelijk tot kindermoord komt op de kinderen die ze onder haar hoede heeft.

Tamelijk heftige thema’s voor beide boeken. Wat ze beiden nog interessanter maakt is hun omgang met de verhouding tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Aydemir schrijft vanuit het perspectief van een Turkse pubermeid, die moet overleven in een wereld die bepaald wordt door afkomst en al dan niet zelfgekozen segregatie. Ze wordt bijna terloops dader, wanneer een  dronken student haar uitdaagt, en ze hem half per ongeluk voor een aanstormende metro duwt. Slimani’s dader is een blonde française, de slachtoffers zijn welgestelde Fransen van marokkaanse afkomst.

Gevoeligheden

Schrijven over ontsporende migrantenkinderen is lastig, zeker als ze in al hun onbeholpenheid ook niet echt positief in beeld komen. Als een hoogduitse mannelijke auteur ‘Ellebogen‘ had geschreven, zou dat best wat problemen hebben kunnen opleveren. Dat Aydemir het wel doet, is daarom des te opvallender, zeker omdat ze het onderwerp flink agressief te lijf gaat. Aydemir praat helemaal niets goed.

De woede die ze haar hoofdpersonage Hazal toedicht, lijkt ook een drijfveer voor het schrijven. De auteur maakt zich boos over de positie van dochters in traditioneel Turkse gezinnen. Maar ze maakt zich ook boos over onverschillige pubers die niets meer weten van de wereld om hen heen. De Turkse president Erdogan wordt niet bepaald prettig afgebeeld en het hoofdpersonage zelf is dankzij haar gebrek aan empathie niet bepaald prettig om al te lang bij in de buurt te zijn. Wanneer je haar als lezer aan het einde van het boek achterlaat, kun je maar heel weinig sympathie voor haar opbrengen.

Klassenstrijd

In de roman van Leila Slimani speelt etnische afkomst een veel minder prominente rol. Het verschil tussen de ‘geslaagde’ ouders met hun succesvolle leven en de kindermeid is vooral bepaald door sociale positie, en de moord waarmee het boek begint en eindigt heeft geen duidelijk racistisch motief.

Toch speelt het thema wel mee, al is het alleen maar doordat we niet zo vaak succesvolle Marokkaanse stellen als hoofdfiguur van een roman zien, en een doorgaans geprivilegieerd blond en blank personage in een kwaadaardige bijrol. Volgens Slimani is het geen bewuste keuze, maar juist daarom, in dat niet willen opvallen, valt het op.

Van de straat

Na het kort achter elkaar lezen van beide boeken besefte ik hoe goed het is dat beide auteurs zo succesvol zijn in het beschrijven van een tot nu toe onderbelichte, of vaker nog eenzijdig belichte kant van onze grootsteedse samenleving. We zien de coole meiden wel, de migrantenkinderen die ons evenveel op afstand houden als wij hen. We kunnen, dankzij Fatma Aydemir, even meekijken met hun blik. Zo kunnen we ook invoelen hoe het is om als jonge vrouw in een traditioneel Turkse omgeving in Berlijn op te groeien. Zonder dat we gedwongen worden tot medelijden. Iets dat ook ontbreekt in de totaal gewone, maar toch een beetje andere wereld Slimani.

Soms hoef je inderdaad de straat niet op de wereld te leren kennen, maar kun je volstaan met een boek. Twee boeken, in dit geval.