Nederland gaat niet naar het WK voetbal. Is dat een drama of een meevaller? Dat hangt ervan af. Wie in de bioscoopbranche zit zal er niet rouwig om zijn. Bij de presentatie van de jaarcijfers, traditiegetrouw in het Amsterdamse Tuschinski Theater, blikte Hajo Binsbergen van Filmdistributeurs Nederland ook even vooruit. Dankzij ontbrekend Oranje voorzag hij in juni en juli een hoog bioscoopbezoek.
Zonnig
Ook terugkijkend was zijn stemming zonnig. ‘Heel gezond’, noemde hij het afgelopen bioscoopjaar. Voor het tiende achtereenvolgende jaar is het aantal bezoekers gestegen, in 2017 met 5,3% naar bijna 36 miljoen. Daarmee doet Nederland het beter dan bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Frankrijk of Duitsland, waar de cijfers stagneren.
Dit mede dankzij voortgaande investeringen in nieuwbouw, opknapbeurten en introductie van nieuwe technieken die de bioscoopbeleving nog meer, hoe zal ik het zeggen, een evenement maken. Premium large formats (PLF) heet dat in het jargon. Het nieuwste op dit gebied is 4DX, een zaal met bewegende stoelen, geuren en wind- en regensimulaties. ‘Trekt je de film in alsof je er zelf deel van uitmaakt’, lees ik op de website van Pathé. Dezelfde belofte waarmee rond 2010 3D werd aangeprezen.
100 jaar Bioscoopbond
De branche kan dus op 18 februari tamelijk zorgeloos vieren dat 100 jaar geleden de Bioscoopbond werd opgericht. Destijds een club van stemmig geklede, sigaren rokende heren, zoals voorzitter Winnie Sorgdrager van de huidige Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters memoreerde. Ze herinnerde er ook aan dat in die tijd de filmvertoning zijn aanvankelijke status van kermisvermaak begon te ontgroeien. Wat mij op de gedachte bracht dat met alle inspanningen voor de PLF-beleving het kermisvermaak misschien weer aan een comeback bezig is. Maar dit terzijde.
Hoe lang kan die groei doorgaan? Komt er geen verzadiging in zicht? Uit Binsbergens woorden viel op te maken dat de branche daar voorlopig nog niet aan denkt. De gemiddelde Nederlander gaat per jaar 2,1 keer naar de bios. Dat is meer dan Zweden, maar nog niet zo vaak als in Groot-Brittannië (2,5) of Frankrijk (3,4). De optimist concludeert dus dat er nog ruimte voor groei is.
Netflix
In ieder geval kan gesteld worden dat met alle digitale competitie de klassieke filmvertoning, al dan niet met PLF, goed stand houdt. Gunstig voor de totaalomzet van filmproducenten is ook dat de verkoop via Video on Demand opnieuw gestegen is. Hard nodig, na het instorten van de dvd-verkoop. In hoeverre het filmkijken langs andere kanalen toch een rem zal zetten op de bioscoopgroei, daar liet Binsbergen zich verder niet over uit. Dat neemt niet weg dat nieuwe krachtpatsers als Netflix, Amazon en Google op het punt staat geduchte spelers te worden. Niet alleen wat betreft distributie en vertoning. De online-reuzen zullen in de naaste toekomst ook een geduchte concurrent van de traditionele Hollywoodstudio’s worden en steeds vaker zelf films gaan produceren.
Nederlandse film blijft zorgenkind
Terug naar 2017. Samenvattend kan je zeggen dat er in vergelijking met 2016 heel veel hetzelfde is gebleven. Niet alleen de gestage groei, maar ook het opnieuw zeer matige marktaandeel van de Nederlandse film. Met 12,0% zelfs nog een fractie minder dan in 2016. ‘Best jammer’, meende Sorgdrager, en dat is nog voorzichtig uitgedrukt. Het afgelopen jaar heeft zelfs geen enkele Nederlandse film de top 20 gehaald. Dat was twintig jaar lang niet voorgekomen. Opvallend ook dat een en dezelfde film, Soof 2, zowel in 2016 als 2017 de best bezochte Nederlandse titel was.
Misschien was het veel hogere Nederlandse marktaandeel van een paar jaar geleden een kwestie van gezichtsbedrog. Want grotendeels veroorzaakt door het toevallige feit dat we Gooische Vrouwen en Gooische Vrouwen 2 hadden. Ieder goed voor meer dan 2 miljoen bezoekers. Ontbreekt zo’n superhit, dan zijn we weer hardhandig terug in de povere realiteit. Iedereen wil dat het beter wordt, maar hoe? Betrokken partijen zijn samen met de overheid tot een nieuw BTW-convenant gekomen. Dit komt er kortweg op neer dat er met ingang van komend jaar 50% meer geld vanuit de recette via het Abraham Tuschinski Fonds naar de productie van Nederlandse films vloeit. Dit kwam vorige maand in het Najaarsoverleg ook al ter sprake. Maar er zal meer nodig zijn dan geld alleen.
Veilige formule
Want steunt de Nederlandse film niet teveel op een veilige formule? We kijken eens naar de tien best bezochte Nederlandse films van 2017. Tussen haakjes het aantal bezoekers.
1. Soof 2 (355.911, inclusief 2016 897.571)
2. Onze jongens (300.949, inclusief 2016 361.988)
3. Dikkertje Dap (251.336)
4. Misfit (238.729)
5. Dummie de Mummie 3 (222.518)
6. Tuintje in mijn hart (217.363)
7. Mees Kees langs de lijn (211.939)
8. Bella Donna’s (201.697)
9. Brimstone (192.093)
10. Weg van jou (187.089)
De eerste drie laten het al zien. Romantische komedie en kinderfilm is het inmiddels overbeproefde recept. Uitzonderingen zijn de schoolkomedie Misfit en Martin Koolhovens ambitieuze en tegendraadse feministische western Brimstone. Die overigens aanzienlijk minder bezoek trok dan Koolhoven had gehoopt en verwacht.
Vervolgfilms
Overigens is ook de internationale (lees Amerikaanse) film niet wars van formules. Hollywood blijft zwaar inzetten op vervolgfilms of ander bekend bronmateriaal. Kijk maar naar de internationale top 10 in de Nederlandse bioscoop.
1. Despicable Me 3 (1.338.156)
2. Pirates of the Caribbean: Salazar’s Revenge (1.017.987)
3. Beauty and the Beast (850.372)
4. Fast & Furious 8 (848.174)
5. The Boss Baby (801.190)
6. Dunkirk (755.610)
7. Star Wars: The Last Jedi (696.826)
8. Fifty Shades Darker (685.766)
9. Sing (672.849)
10. IT (580.667)
Hoewel sommigen vraagtekens zetten bij de houdbaarheid van deze op uitmelken van beproefd materiaal gerichte strategie zal dit niet snel veranderen. De industrie die blockbusters produceert is te vergelijken met een supertanker. Eenmaal op stoom stevig doordenderend, maar moeilijk van richting te veranderen. Nieuwe vervolgen waar we in 2018 op mogen we rekenen zijn onder meer Insidious: The Last Key, Maze Runner: The Death Cure, Ocean’s 8, Jurassic World: Fallen Kingdom, Avengers: Infinity War, Fifty Shades Freed, Mission: Impossible 6 en veel meer.
Waar kijken we in 2018 naar uit?
Maar waar kijken we nu echt naar uit? Dat het ook anders kan bewees de Schotse Lynne Ramsay al met haar eerste Amerikaanse productie, het ontregelende wraakdrama You Were Never Really Here. Deze week komt de Golden Globe-winnaar Three Billboards Outside Ebbing, Missouri bij ons in de bioscoop. Naast Ridley Scott’s sterke reconstructie van een roemruchte kidnapping All the Money in the World. Over geld en macht. Speelt in 1973, maar voelt actueel. Iets dergelijks kan gezegd worden van Spielbergs solide The Post. Het verhaal van de eerste vrouwelijke uitgever van een belangrijk Amerikaans dagblad. Hoe ze de persvrijheid hooghield door te onthullen hoe opeenvolgende presidenten de waarheid omtrent de Vietnam-oorlog verborgen hielden. Deze laatste drie, al dan niet toevallig, met een sterke vrouwelijke hoofrol.
Kindertijd
Geen zwaargewicht, maar wel al uitbundig geprezen, is Lady Bird. De coming-of-age van een rebels meisje van zeventien in een conservatief Californisch milieu. Geschreven en geregisseerd door actrice Greta Gerwig. In april in de bioscoop. Ook veelbelovend is The Florida Project (februari), waarmee Sean Baker ons een blik vol vrolijkheid en verwondering gunt op de kindertijd.
Onze eigen Nanouk Leopold komt met het sterk geacteerde Cobain (première op filmfestival Berlijn), over de worsteling van een tiener met zijn drugsverslaafde moeder. Opbeurend en ontroerend is de al met de publieksprijs op IDFA bekroonde documentaire Doof Kind. Alex de Ronde portretteert zijn dove, maar onverminderd levenslustige zoon. Deaf Power! Ook het met de Golden Globe voor beste buitenlandse film bekroonde Aus dem Nichts van Fatih Akin is helemaal van deze tijd. Een verhaal over een familie, recht en wraak, geïnspireerd op rechts-extremistische moorden in Duitsland 2013.
Cinefielen noteren dat vanaf 18 januari EYE vijf films van de befaamde en invloedrijke Jean-Luc Godard opnieuw laat zien. De bevrijdende vernieuwer die een van de drijvende krachten achter de Franse nouvelle vague was. Daarnaast in EYE ook de gloednieuwe biopic Le redoutable, waarin Louis Garrel een ontredderde Godard speelt, ten tijde van La Chinoise op zoek naar inspiratie. Een fraai eerbetoon dat voor sommige hardliners toch een beetje heiligschennis is.
Zilveren Roos
Als toegift werden op deze druk bezochte dinsdagmiddag in Tuschinksi nog twee prijzen uitgereikt voor grote verdienste voor de Nederlandse film- en bioscoopcultuur. De Jan Nijland Zilveren Roos ging naar Lauge Nielsen, tot voor kort managing director bij Pathé. Een strategisch denker en doener volgens de jury, en ook ‘de aardigste gentleman in de bioscoopbranche’.
Dana Linssen, hoofdredacteur van De Filmkrant, mocht het Zilveren Roosje in ontvangst nemen. Formeel een aanmoedigingsprijs, al klinkt dat een beetje vreemd bij iemand met al zo’n grote staat van dienst. De jury zag een onafhankelijk filmblad waarmee inmiddels generaties filmliefhebbers zijn opgegroeid en herkende in Linssen een criticus met een aanstekelijke filmliefde. Iemand die altijd aan het denken weet te zetten en ook jong talent stimuleert. Toch mooi om te merken dat filmkritiek en bioscoopbranche hier heel goed samen door een deur gaan.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
