Bepaalde woorden zijn dus taboe. De Marokkaan Said vertelt dat zijn ideale vrouw maagd moet zijn, kuis, en dus hem niet mag … nou ja, dat dus. Dat woord dat je niet mag uitspreken. Dat vindt de Turkse Evrim weer grote onzin. Waarom het beestje niet bij de naam genoemd? In Habib, de nieuwste voorstelling van theatergroep ZEP, gaat het over alle facetten van liefde in tijden van culturele verwarring. De voorstelling, gericht op een publiek van 14 tot 88, is gedurende heel 2018 op diverse plekken in het land te zien.
De acteurs Evrim Akyigit en Said El Abboudi spelen in Habib personages die wel hun naam dragen, maar die iets meer hebben meegemaakt dan de acteurs zelf. Bart Oomen, de regisseur van de voorstelling, schreef de tekst op basis van gesprekken met de twee acteurs, maar verwerkte er ook andere verhalen in: ‘We zijn eerst over liefde gaan praten. In die interviews hebben we persoonlijke ervaringen gedeeld. Welke ga ik niet verklappen. Verder heb ik veel research gedaan naar liefde en seksualiteit. Ik vind het heel interessant om te zien dat mensen een migrantenachtergrond hele andere gedachten hebben over liefde dan wij. De eerste generatie ziet onze westerse opvatting van liefde vaak als luxe. Iets dat je je kunt veroorloven als je veel geld hebt.’
Rapper Boef
De recente ophef over uitspraken van rapper Boef zijn eigenlijk koren op de molen van ZEP: liefde, tradities en botsende opvattingen daarover zijn super actueel. De voorstelling zelf, die ik tijdens een repetitie zag, is vooral liefdevol en speels. Er valt genoeg te lachen. Toch valt op dat de teksten, gevat in een soort truth or dare steekspel, raken aan de opvattingen over moraal onder Turken en Marokkanen. Ook de kwetsbare positie van vrouwen in veel islamitische culturen komt aan de orde.
Bart Oomen haalt ook andere bronnen aan: ‘Ik heb veel inspiratie gehaald uit de film ‘Much loved’. Die film is verboden in Marokko. Het is prachtige documentaire-achtige film over prostitutie in Marrakech.
Een andere bron is de film Bezness as Usual, over een Nederlander met een Tunesische vader, over mannelijke prostitutie. Rondom die handel zit veel ongelijkheid, maar volgens mij weten alle partijen waar de schoen wringt. Wat heb je nodig? De een heeft geld nodig en de andere vergetelheid.
Het gaat niet alleen over religie of cultuur
Er gaapt juist rond de liefde een enorme cultuurkloof, vertelt Oomen: ‘Er wordt onder migranten ook vaak een beetje badinerend gepraat over over wat westerse mensen vinden hoe het zou moeten in het oosten. Misschien is het zo, maar misschien ook niet. Het gaat niet alleen over religie of cultuur. Er zijn andere dingen die daaraan ten grondslag liggen, zoals armoede. Liefde is een sociaal systeem. Ik heb in vorige producties ook veel met met acteurs van Marokkaanse of Turkse afkomst gepraat en dan hebben we het ook over liefde. Veel van de acteurs die ik ken hebben ouders die gekoppeld zijn. Dat is anders dan wij in Nederland gewend zijn. Maar een buitenstaander ziet ons en denkt ook “ja, wat Is dan liefde?”. Uithuwelijking is niet alleen slecht. Of je leert van elkaar te houden of je bent al verliefd op elkaar.’
Bangalijsten
En dan zijn er natuurlijk de taboes. Prostitutie, bangalijsten, slutshaming op telegram, er gaat nogal wat mis. De personages Evrim en Saïd zoeken in deze verwarrende wereld toenadering. Evrim: ‘Het zijn ook twee volwassen mensen die eigenlijk op zoek zijn naar wat ze met elkaar hebben gehad ondanks hun besmette verleden. Het is bijna een soort relatietherapie. Ze ontdekken allebei hun eigen verleden en hun eigen vaststaande beelden. Ze gaan een gevecht aan om elkaar weer recht in de ogen te kunnen kijken.’
Voor een jong publiek zou de voorstelling confronterend kunnen werken. De twee acteurs nemen geen blad voor de mond, en de verhalen die ze vertellen zijn best heftig. Saïd vertelt heel bevlogen over zijn bestaan als gigolo in Marokko, maar ook hoe hij een jaar toneelschool miste omdat hij uit geldgebrek een overval pleegde en werd gearresteerd. Evrim komt met een verhaal over hoe ze als jonge vrouw in handen viel van een loverboy.
Of het hun allemaal echt is overkomen zullen we nooit weten, maar het kan heftige reacties oproepen.
Invoelend vermogen
Bart Oomen maakt zich weinig zorgen over de reacties: ‘Ik heb natuurlijk veel dingen voor jongeren gemaakt. Ik weet dat ze veel invoelend vermogen hebben. De toon maakt veel uit. We zeggen iets en relativeren het weer. We houden ruimte, als je dat niet doet ga je nat. Maar van de andere kant, staat er wel een vrouw die zegt: “Ik was hoer”.
Volgens Evrim maakt het ook verschil of je echt toneel speelt, waarbij je doet of het publiek er niet is, of dat je mét het publiek speelt: ‘De transparante stijl die we hanteren zorgt er ook voor dat het behapbaar blijft. Als je met de ‘vierde wand’ speelt dan gaan de kinderen veel eerder dingen roepen zoals hoer of slet. Toen we vorig jaar Hamlet speelden durfden ze dat veel sneller. Als je een op één met iemand in gesprek raakt, kijk je elkaar in de ogen en dan zal je wat genuanceerder zijn in je reactie.’
Emancipatie
Mensen zouden zich bewuster moeten worden van wat ze zeggen, vindt Oomen: ‘Hoer is een gebruikswoord geworden, terwijl vrouwen in 90 procent van de gevallen niet voor dat bestaan gekozen hebben.’
Maar uiteindelijk is Habib ook gewoon een frisse, leuke voorstelling geworden, benadrukken de makers. En de liefde wint. Saïd: ‘Het is theater; het is comedy, elkaar vliegen afvangen, over publiek heen gaan. Het is gewoon leuk, met lekkere muziek, nostalgische gedachten. En het gaat over toneel. Wat toneel voor ons heeft gedaan.’
‘Dat is wel authentiek,’ benadrukt Bart Oomen: ‘Hoe zij het als mensen met een andere afkomst hebben gered in de toneelwereld.’
Goed om te weten
Nederlands 
English (UK) 
Français 
){kind=link}