Zelfs het gespuis lijkt mooi in Romes ‘flower power’-tijd, en half Europa wilde het meemaken

Ging je naar Rome vóór de 17^de eeuw dan was je een pelgrim. Ging je de eeuw daarna naar Rome dan was je een zoekende kunstenaar. Ging je vanaf de 19^de eeuw naar Rome dan was je een eerzaam ‘Tourist’ op Grand Tour, op zoek naar inspiratie en morele verheffing. Ga je anno 2018 naar Rome dan ben je een Airbnb-proleet, een cultureel roofdier met roze rolkoffer, dat in één weekendje alles van waarde onder zijn hoeven vertrapt. Tenminste wanneer je niet, zoals u en ik, reist om aan je continue esthetische vorming te werken. Voor alle categorieën was en is de gemene deler de gloeiende obsessie voor de Eeuwige Stad, de Navel van de Wereld, Gran Bella Città.

La Boverie, het Luikse museum voor moderne kunst – zoals veel musea een voorbeeld van neoclassicisme – heeft zich op ‘De reis naar Rome’ geworpen. Onder de titel Viva Roma! staan de relaties tussen (bezoekende) kunstenaars, bewoners en ‘touristen’ en de Romeinse plaatsen waar ze elkaar ontmoeten in 17de tot de 20^ste eeuw centraal.

In die eeuwen stond een verblijf in Rome gelijk aan een ontmoeting met een begerenswaardige beschaving, haar geschiedenis en de wederopstand van de klassieke glorie.

Het ‘gap year’ van de 19de eeuw

Je móest naar Rome om te groeien als kunstenaar en als mens. Je keerde – als je tenminste niet in Rome bleef wonen – huiswaarts met een eminent gevoel voor smaak, esthetiek én gastronomie dat grote invloed op het thuisfront had. De rijke jongeren hadden daarnaast een dolle tijd, tegenwoordig noemen we dat gap year.

La Boverie verzamelde 175  werken  afkomstig van het Louvre en circa 50 andere buitenlandse instellingen, waaronder het Getty Museum van Los Angeles, het Museum voor Schone Kunsten van San Francisco en het Kopenhaagse Thorvaldsen-museum. Rome door de ogen van Europese kunstschilders als Corot, Panini, Ingres, Ensor en Bodinier, kunstliefhebbers en –verzamelaars in de afgelopen drie eeuwen. Door het contact met Romeinse collega’s, hun inspiratie door de klassieke kunst en hun vriendschappen ontwikkelden de kunstenaars een eigen stijl en een gemeenschappelijke cultuur.

Achter elke cipres een struikrover

De expositie daarvan in La Boverie is opgesplitst in hapklare brokken. Zoals De reis naar Rome. Dat was vaak een barre tocht over de Alpen en Noord-Italië, waar achter elke cipres een struikrover kon schuilen. Geliefde thema’s. Net als Het Nabootsen van de Renaissancemeesters of Het licht in Rome (met Jean Baptiste Camille Corot’s beroemde Zicht op Rome). Anders wel De bewoners van Rome (lachen, drinken, liefhebben, valsspelen, theater) en Het huidige Rome.

Alle kunstdisciplines doen mee. Het kan La Boverie niet breed genoeg zijn (waardoor helaas de spoeling hier en daar wat dun is). Er draaien continue fragmenten van beroemde Rome-films als Gladiator, Ben Hur of Spartacus. Maar ook oudere zwart-wit films van de gebroeders Lumière, in Rome geschoten. De Spinario, de beroemde Jongen met een doorn in de voet, een bronzen standbeeld uit de Romeinse oudheid, is er ook. Maar dan wel in de vorm van een moderne installatie: het beeld van de jongen zit op een brancard, een robotachtige machine haalt de doorn uit zijn voet.

Boer speelde voor boeventuig

De wekenlange en soms slopende reis naar Rome van eeuwen terug is natuurlijk een prachtig motief. Die wordt onder meer verbeeld door de ijzige passage van de Grote St. Bernhardpas, begin 19^de eeuw. Overleefde je die dan lag in Noord-Italië het gespuis op de loer, mooi verbeeld in een schilderij van Marc Gabriel Charles Gleyre vol Romeinse bandieten. Of Guillaume Bodinier  La Vendetta (1825) dolk in de hand, reiziger op de grond, ondanks smekende vrouw. Schorremorrie? De kunstenaars konden er eenmaal in Rome aanbeland geen genoeg van krijgen. Bandieten dienden zich niet veel aan als model. Dat werd opgelost door een stoer kijkende boer een dagje te laten poseren, de romantisering van het boeventuig.

Flower powertijd in Rome

Een van de leukste categorieën is het ruïnisme, ook wel ruïnelust genoemd. Dat is de stroming waarbij kunstenaars in de 18^de en 19^de eeuw taferelen met klassieke ruïnes schilderden, uit verlangen naar de oorsprong van de westerse beschaving. Er ontstond een romantische cultuur van schilderijen met taferelen aan de voet van Forum Romanum-achtige ruīnes. Visioenen van mannen en vrouwen gezellig gezeten op brokken steen in een goddelijk oranje-geel avondlicht, etend, drinkend en babbelend, iedereen leek gelukkig.

Romantische beelden uit Rome die – als in de flower powertijd in San Francisco – menig inwoner van noordelijke landen naar de Eeuwige Stad lokten. Rome ‘formatteerde’ de westerse wereld door zijn inspirerende vitaliteit.  Er werd gedweept met de klassieke cultuur.

Een van de beroemdste ruïnisten was Giovanni Paolo Pannini, de Italiaanse kunstschilder en architect die vele navolgers kreeg, zoals Hubert Robert, die het ruïnemotief in Frankrijk tot bloei bracht. Ruïnelust bestaat nog steeds: schrijver dezes begaf zich in 2015 naar de restanten van de aquaducten van Rome voor een historische picknick, geïnspireerd door een scene uit La Grande Bellezza. Er zaten wel meer ’touristen’ onder de bogen. Menigeen voelde zich na twee glazen Barberani deel uitmaken van een grootse klassieke schoonheid. ‘De Romeinen hadden de boog uitgevonden’, zei een collega, ‘en toen konden ze niet meer ophouden.’

Rome trok als een magneet

Jawel, de oude hoofdstad van het Romeinse Rijk trok als een magneet. Colosseum, Forum Romanum, het nabijgelegen Pompei, de paleizen, de schilders, de ateliers, en niet te vergeten de sanguinische Romeinen zelf. Ze brachten een bijna psychedelische zinsbegoocheling in Europa teweeg.

INFORMATIE

Viva Roma! is te bezoeken van 25/04/2018 tot 26/08/2018. La Boverie is open van dinsdag tot zondag, van 10.00 tot 18.00 uur. Toegang: € 12,00. Adres: Parc de la Boverie 3, Luik, laboverie.com