Tijdgeest en toeval laten zich niet vatten in een algoritme. Waarom een robot de muziekprogrammeur niet moet vervangen.

Afgelopen woensdag, 2 oktober, zag ik tijdens het jaarlijks congres van de Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals in Tivoli/Vredenburg een interessante presentatie van Jonas Kiesekoms, onderzoek-coördinator bij PXL-Music in Hasselt, België en musicus. De vraagstelling is inmiddels klassiek: kan een robot de muziekprogrammeur vervangen? Met zijn onderzoeksgroep werkt Kiesekoms aan diverse applicaties die met datawetenschap de kaartverkoop voor concerten beter voorspelbaar kunnen maken.

Fraai en catchy

De presentatie stond vol met fraaie slides en catchy termen: Artist Recommender (software die artiesten aan programmeurs kan voorstellen), Venue Recommender (een applicatie rond de vraag: welke zalen zijn geschikt voor mijn band?) en Venue Intelligence Platform (waarmee je middels datawetenschap steeds beter kunt voorspellen hoe een bepaalde act het zal doen in de kaartverkoop). De grondstof voor al dit vernuft: open en verborgen data van de bezoeker, gecombineerd met data van zalen zoals Ancienne Belgique (Brussel), een van de deelnemers aan het onderzoek van PXL-Music.

Voor wie tijdens deze presentatie alvast warm begon te lopen voor een staaltje onversneden tech-kritiek (zoals ik, in gedachten) toverde Kiesekoms aan het eind van zijn lezing een konijn uit de hoge hoed. Nee, al dit datagekraak is niet bedoeld om de menselijke muziekprogrammeur door middel van technologie weg te vagen. In een fraaie retorische haarspeldbocht stelde de onderzoeker juist dat wanneer dankzij deze technologie de organisatie van concerten zekerder wordt (dus minder gevoelig voor pijnlijk dure fouten) er juist meer geld over zal blijven voor de programmering van avontuurlijke, nog niet in kaartverkoop bewezen muziek. Alle technologie is niet om de mens te vervangen, maar om de mens te helpen. Die heb ik eerder gehoord.

Mogelijk of wenselijk?

Toch lijkt dit enthousiaste pleidooi, ondanks het konijn, me geen gewonnen zaak vooor PXL-Music. Zoals bij alle technologische vernieuwing (‘disruptie’ heeft tegenwoordig haar meeste glans wel verloren) blijf ik me afvragen wat nu eigenlijk wenselijk is aan het geschetste scenario. Voor welk probleem biedt PXL-Music een oplossing? Als dat is dat zalen en festivals soms financieel nat gaan met een boeking, dan staat daar nogal wat tegenover: dataoverdracht van de bezoeker tot in de meest intieme details. En bedrijfsgevoelige informatie van zalen en festivals. Om de werking van die gedroomde applicaties steeds verder te verbeteren zullen er immers steeds meer data nodig zijn.

Maar goed, stel dat de bezoeker hierin geen enkel probleem ziet en al zijn online aankoopgedrag, al zijn luisterdata en al zijn Google Map-routes aan een applicatie voor zaal of festival wil overdragen. Stel dat zalen en festivals hun voorverkoopgeschiedenis aan de ontwikkelaar geven. Stel dat daarmee inderdaad de applicatie ‘unbeatable’ wordt, met een hogere ‘success rate’ (het jargon is nochtans besmettelijk) dan een menselijke muziekprogrammeur. Zou any sane directeur dan werkelijk besluiten tot het boeken van een artistiek uitdagende act waarvan alle data vooraf onomwonden uitwijzen dat hier flink geld mee zal worden verloren?

Meer dan een werkende formule

Verfijndere data, consumerism en efficiency als heilige graal – het zijn dezelfde relieken van de neoliberale kerk die eerder al het onderwijs, de gezondheidszorg en de vastgoedmarkt hebben besmet met een ziekelijke ideologie. Angstaanjagend kil vind ik het wereldbeeld dat schuil gaat achter dit alles. Cultuur is zoveel meer dan een correct werkende formule in een excelsheet.

Overigens vermoed ik dat de gedroomde applicatie piepend en krakend zou zijn vastgelopen op het korte, zeer heftige optreden van Nirvana, in een van de kleinste zalen van de Rotterdamse Doelen. Dit tijdens de legendarische, verliesdraaiende voorloper van Lowlands, Ein Abend in Wien (1991). Tijdgeest en toeval, twee zaken die zich niet in een getal laten uitdrukken, dicteren de meest interessante breuklijnen en fenomenen in de cultuurgeschiedenis. Die laten zich niet voorspellen door een algoritme.

(video: Samuel Weniger, muziek: Trio Heinz Herbert)

Naschrift: in 2014 was ik bij een presentatie van Live On Demand, toen nog een start-up die een soortgelijk idee wilde gaan uitwerken. Wat betreft livemuziek is dat streven inmiddels verlaten, ik gok vanwege tegenwerking door de sector. Live on Demand organiseert nu wel events in de domeinen technologie, design en educatie. Zie deze blog, geschreven in het prille begin van Live on Demand. Verder wees een bevriende uitgever me op Chartmetric – veel van wat PXL onderzoekt is al up and running ..