‘Er is op dit moment een informatieoorlog gaande, die aantoont hoe belangrijk data zijn. De zaak-Assange is daarvan het meest schrijnende voorbeeld.’ De Nederlands-Duitse componist Iris Ter Schiphorst schreef een stuk over Julian Assange, de inmiddels omstreden verklaarde oprichter van Wikileaks.
Ze heeft daar een missie mee: ‘Hoewel Wikileaks nog nooit op één fout betrapt is, wordt Assange beticht van spionage en landverraad en als een crimineel vervolgd. Zowel in Engeland als Amerika trachten politici de wet op de vrijheid van meningsuiting aan te passen, opdat onwelgevallige informatie als staatsgevaarlijk kan worden aangemerkt.’
Het Duitse Ensemble Modern speelt donderdag 7 november de wereldpremière van Assange: Fragmente einer Unzeit. Wat karakteriseert Iris ter Schiphorst als componist?
‘Ik ga in op onderwerpen die me persoonlijk erg boos maken, meestal zijn deze op het eerste gezicht ‘buitenmuzikaal’…. Zo reageer ik in mijn ensemblewerk Zerstören I (‘Vernielen’) op de aanslag op de Twin Towers. Die leidde tot het ontstaan van een nieuwe vorm van irrationaliteit, waarin de politiek terugvalt op primitief geweld. Tegelijkertijd werpen verschillende religies zich op als hoeders van archaïsche normen en waarden. Dit is vooral voor vrouwen een fatale, beangstigende ontwikkeling.’
‘In mijn documentaire muziektheaterstuk Volk unter Verdacht (‘Het volk als verdachte’) ga ik in op de werkwijze van de Staatsveiligheidsdienst in de DDR. In Das Imaginäre nach Lacan voor sopraan, orkest en live elektronica reflecteer ik op onze manier van waarnemen.’
Vooroordelen en wetteloosheid
‘Een zangeres draagt fragmenten voor uit klassieke Arabische poëzie, nu eens gestoken in Arabische dan weer in Europese kledij. Zij herhaalt vaak letterlijk haar verzen, maar uitgesproken in een andere gedaante. Zo stel ik de vraag of wij onafhankelijk zijn in onze waarneming of ons laten leiden door vooroordelen. In Meine kleine Lieder adresseer ik de ruk naar rechts in het huidige Duitsland.’
Waar gaat je nieuwe stuk over?
‘Assange: Fragmente einer Unzeit gaat over de bedreiging van onze vrijheid als individu. Het draait om de aantasting van de vrijheid van meningsuiting, de persvrijheid en ten diepste over het gevaar dat ons allen bedreigt wanneer de wet plotseling niet meer van toepassing is. De zaak rond Julian Assange toont wat er gebeurt als iemand ‘onaangename’ waarheden verkondigt.’
‘Assange is een meermaals onderscheiden Australische journalist, die optreedt als woordvoerder van het in 2006 opgerichte platform Wikileaks. Deze website biedt onderzoeksjournalisten de kans anoniem misstanden aan de kaak te stellen. Het platform heeft sindsdien veel zaken onthuld. Zoals de wantoestanden in Guantanámo Bay, over hoe westerse staten oorlog voeren op basis van fake news, hoe zij belastingparadijzen creëren, verkiezingen manipuleren en klokkenluiders de mond snoeren.’
Wij moeten ons als kunstenaars uitspreken
‘Helaas lijken veel mensen hierin slechts matig geïnteresseerd, maar het gaat ons allen aan. Om te spreken met Edward Snowden: “Wanneer het onthullen van een misdrijf wordt behandeld als een misdaad, worden we door misdadigers geregeerd.” Nu journalisten vervolgd en zelfs vermoord worden is het belang van transparantie groter dan ooit. Wij moeten ons als kunstenaars uitspreken, want niets minder dan de toekomst van onderzoeksjournalistiek en persvrijheid staat op het spel.’
Hoe heb je de compositie opgezet?
‘Ik gebruik korte fragmenten uit toespraken en uitspraken van politici die zich hebben uitgelaten over de zaak-Assange. Deze opnamen heb ik bewerkt en geprogrammeerd voor een sampler, die wordt bediend door een van de pianisten. Tegelijkertijd probeer ik in de muziek zelf uit te drukken hoezeer deze situatie me verontrust. De muziek overstemt vaak de solosopraan, ook al zingt zij versterkt. Het geheel maakt me zo van streek omdat duidelijk is dat deze vorm van rechteloosheid ons allen kan treffen’
Goed om te wetenIris ter Schiphorst: Fragmente einer Unzeit
Muziekgebouw aan ’t IJ, 7 november 20.15 wereldpremière
Verkadefabriek Den Bosch 8 november 20.45 uur
Op 7 november organiseert Muziekgebouw aan ’t IJ van 16.30-17.00 uur een gratis toegankelijke openbare repetitie. Na afloop spreek ik met Ter Schiphorst en dirigent Enno Poppe. Het concert wordt de volgende dag herhaald in November Music, waarover ik hier eerder een voorbeschouwing schreef.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
