Vanja Kaludjercic was nog maar nauwelijks aangesteld als nieuwe artistiek directeur van International Film Festival Rotterdam (IFFR) of de corona-pandemie sloeg toe. Twee edities (2021 en 2022) was het behelpen met voornamelijk online-voorstellingen. Opluchting dat de 52e editie die 25 januari van start gaat weer zoals het hoort gevierd wordt in de Rotterdamse zalen.
Een nieuwe start, maar wel met een ongeveer 20% krappere begroting – cadeautje van de pandemie – en na het nodige rumoer. Het afgelopen voorjaar zorgde de aankondiging van een herstructurering van organisatie en het team voor veel opschudding, vragen en boosheid. Dat laatste vooral onder ontslagen, of niet opnieuw ingezette medewerkers. Het team programmeurs is voor een groot deel vernieuwd. Ook de meeste (freelance) tekstschrijvers zijn inmiddels door anderen vervangen.
Daar is al uitvoerig verslag van gedaan. Zie bijvoorbeeld artikelen in Screen International, berichten in de Filmkrant, een weerwoord in NRC. En uiteraard ook het stuk van Helen Westerik op deze site. Ik hoef dat allemaal niet te herhalen.
Open blik
Want daarnaast is er natuurlijk het filmprogramma zelf, en we hoeven onze blik daarop niet te laten vertroebelen door die perikelen. Er zijn iets minder titels dan we gewend waren, maar toch altijd nog ruim 400. Genoeg om de wereldwijde rijkdom aan avontuurlijke cinema te etaleren. Zo op het eerste gezicht is er inderdaad weer veel te ontdekken. Films en speciale onderdelen, zoals focusprogramma’s rond de Hongaarse Judit Elek, de Japanse animator Yuasa Masaaki en de experimentele kunstenaar Stanya Kahn en het project arc. Filmmaker en beeldend kunstenaar Steve McQueen (12 Years a Slave) toont zijn installatie Sunshine State in Boijmans Van Beuningen. Er zijn prominente gasten, waaronder Darren Aronofsky, Ulrich Seidl, Geraldine Chaplin, uiteraard Steve McQueen en openingsfilm-regisseur Hendrik Martin Dahlsbakken.
Zoals je verwacht van IFFR. Ook nog even wat geturfd, en ik zie geen opvallende verschillen met het profiel van de pre-pandemie-jaren. Weer veel uit Europa en Azië, dit jaar ietsje minder uit Latijns-Amerika. Afrika blijft mager, kan daar niet eens een focus op? Wat diversiteit betreft: nog steeds ruwweg tweemaal zoveel mannen als vrouwen bij de filmmakers.
Vier vragen
Blijft dus de vraag of er nu een nieuwe koers is, of weer met volle kracht vooruit op de beproefde route. Over de strategie 2022-2025 valt al het nodige te lezen op de IFFR-site. In december was er een online-persconferentie met presentatie van het programma. Wegens een technisch probleem moesten vragen achteraf per e-mail worden gesteld. Ik stuurde er een viertal in en kreeg antwoord van Vanja Kaludjercic.
Mijn eerste vraag:
– In de strategie voor de komende jaren wordt gesproken van een betere aansluiting bij het huidige maatschappelijke klimaat. Wat wordt daar precies mee bedoeld, en hoe blijkt dat uit het programma van IFFR 2023? (Graag voorbeelden, filmtitels)
“Als festival evolueer je continu, het is een voortdurend onderzoek, een bevraging van de wereld en jezelf. Nadat we twee jaar geen fysiek festival konden organiseren, sta je natuurlijk even stil om na te denken over waar je nu heen wilt. Want als je je dat op zo’n moment niet afvraagt, verlies je misschien de verbinding met de wereld.”
“Met dat in gedachten willen we gaan waar anderen niet gaan. Kijken waar anderen niet kijken. Om die stemmen te vieren die vaak ondervertegenwoordigd zijn of over het hoofd worden gezien. Zo willen we onze kern blijven uitbreiden en diversifiëren. Dus wie naar het festival komt, van Rotterdammers tot internationale industrieveteranen, vindt iets dat nergens anders te vinden is.”
India
“Deze editie zijn we bijzonder trots op ons themaprogramma over India. India heeft een van de rijkste filmindustrieën ter wereld en afgezien van Bollywood is daar vrij weinig over bekend. Het Focusprogramma The Shape of Things to Come? presenteert een breed overzicht van documentaires en fictiefilms die reflecteren op de sociaal-politieke ontwikkeling van India in de afgelopen 30 jaar. Met nadruk op de opkomst van rechtse hindoe-nationalistische groeperingen en de vervolging van afwijkende stemmen. Het programma gaat terug tot de muzikale politieke satire van Sanjiv Shah uit 1992, Love in the Time of Malaria, tot de wereldpremière van Which Colour? door Shahrukhkhan Chavada. Overleven in de eerste vier maanden van de door een pandemie veroorzaakte lockdown in Mumbai staat centraal in de documentaire Lords of Lockdown van Mihir Fadnavis.”
Nieuw team
– Als ik het goed heb begrepen zijn de ingrijpende veranderingen in de samenstelling van het team deels een gevolg van het lagere budget. Maar hebben die veranderingen ook te maken met nieuw focus of prioriteiten in de programmering? En zo ja, zijn daar voorbeelden van te geven (titels, programma-onderdelen)?
“Het is duidelijk dat twee jaar zonder fysiek festival ons budget ernstig heeft aangetast. Dat heeft geleid tot een noodzakelijke herstructurering van de algehele organisatie. Er was ook veel verkeerde informatie over de omvang van de verandering en het nieuwe selectieproces. Eigenlijk is dat een meer op samenwerking gebaseerde, democratische procedure. Onze selectiecommissies bestaan zowel uit oude als nieuwe medewerkers van IFFR, die onze spirit behouden en blijven innoveren.”
“Het programma zelf werd twee jaar geleden al in een nieuw jasje gestoken. Vanwege de pandemie kunnen we pas in 2023 voor het eerst het nieuwe festivalprogramma volledig presenteren. Zoals het bedoeld was in bioscopen door heel Rotterdam. Ons doel is – en is altijd geweest – om films te vieren met unieke visie en presentatie, afkomstig uit culturen over de hele wereld.”
“Briljante cinema kan in vele vormen aannemen, van avant-garde tot populaire films voor het grote publiek, en alles daartussenin. Wij vinden dat die in alle programma-onderdelen op gelijke voet naast elkaar moeten staan. Het programma van IFFR 2023 getuigt daarvan.”
Filmculturen
– IFFR spreekt van meer focus op diversiteit en inclusie. Hoe gaan we dat zien? Graag voorbeelden.
“Zoals hierboven al genoemd: Wij willen graag gaan waar anderen niet gaan. Kijken waar anderen niet kijken. Om die stemmen te vieren die vaak ondervertegenwoordigd zijn of over het hoofd worden gezien. Zo willen we onze kern blijven uitbreiden en diversifiëren. Dus wie naar het festival komt, van Rotterdammers tot internationale industrieveteranen, vindt iets dat nergens anders te vinden is.”
“Dit is overal op het festival te zien. Naast filmculturen die IFFR al tientallen jaren steunt, duiken we dit jaar ook in regio’s die pas sinds kort meer aandacht trekken: het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Hier, zoals overal in het programma, kijken we naar een zo breed mogelijk scala aan expressies. Van de grootste blockbuster van het Midden-Oosten uit 2022, het antikoloniale actie-epos Kira & El Gin van de Egyptische meesterauteur Marwan Hamed, tot de essayfilm Beyond the Fences of Lâlehzâr van de Iraanse debuutregisseur Amen Feizabadi. Met zeldzame terugblikken op het pre-revolutionaire leven in Teheran, en hoe deze herinneringen nog steeds in de hoofden van veel burgers leven. Hetzelfde zie je bijvoorbeeld in onze selectie van Indonesische titels, een land dat in het verleden al sterk aanwezig was op IFFR. Ook hier willen we een glimp opvangen van het brede spectrum dat de nationale cinema te bieden heeft, van een satirische middellange titel tot auteurscinema en een superheldenfilm waarin vrouwen centraal staan.”
“Een ander voorbeeld is ons vernieuwde Rotterdamse programma, genaamd RTM. Dit jaar voor het eerst samengesteld door drie Rotterdamse creatieven. Met als resultaat een waanzinnig bruisend programma op 27 jan in LantarenVenster, vol korte en speelfilms, Rotterdamse klassiekers, events, audiovisuele kunst, videoclips en talks.”
“Last but not least verheugen we ons er enorm op om industriegasten te verwelkomen in ons festivalhart in de Doelen. Het onderhouden van relaties met gasten uit de industrie met wie het festival een lange geschiedenis heeft, en net zo belangrijk, nieuwe namen uitnodigen zich bij ons te voegen. Daarom introduceren we dit jaar voor het eerst het Media Outreach & Inclusion Scheme.”
Blik op de toekomst
– Ik las dat het IFFR de impact in de filmwereld wil vergroten. Op welke manier(en) kan dat worden bereikt?
“Laten we beginnen met simpelweg na zoveel jaar weer een fysiek festival te houden. En ja, hoewel dit zeker reden tot feest is, kunnen we niet ontsnappen aan de uitdagingen waar twee jaar pandemie ons mee heeft opgezadeld. Want kruisen we onze vingers en hopen we alles vanzelf weer wordt zoals het was, of gaan we ons organiseren om samen te werken voor een duurzame toekomst van onze sector?”
“Met dat in het achterhoofd staat de Reality Check, ons jaarlijkse platform om actuele kwesties in de filmindustrie te bespreken, dit jaar in het teken van de toekomst van filmfestivals. Op zondag 29 januari krijgen belangrijke leden uit de industrie de ruimte om te bespreken hoe festivals zichzelf het beste kunnen organiseren en met elkaar kunnen samenwerken in een veranderend industrielandschap.”
Nederlands 
English (UK) 
Français 
