Grenzeloze Roma-trots maakt opening Explorez Festival iets om niet snel te vergeten. 

Kinan Abuakel heeft zijn Syrische klassieke muziek meegenomen toen hij het land ontvluchtte. Met zijn Saz, een Syrisch snaarinstrument dat weer lijkt op de Griekse bouzouki, die weer afgeleid is van de Turkse Buzuk, speelt hij een mengeling van nieuwe en klassieke Syrische muziek. Ik hoorde het bij verrassing in het Amsterdamse Podium Mozaïek. Zo ontdekte ik live wat ik in theorie al wist: in muziek kun je horen hoe cultuur en grenzen niet samengaan. De klassieke Syrische muziek die Abuakel laat horen, is Flamenco, maar dan van de andere kant van de Middellandse Zee. 

Die verspreiding van muzikale techniek en sfeer hebben we te danken aan de Roma, het stateloze volk dat in de vroege middeleeuwen uit onderdrukking in Westelijk India vluchtte en sindsdien zijn muzikale en artistieke invloed over de wereld verspreidde. Natuurlijk is de Flamenco-cultuur het beroemdste resultaat, maar wat te denken van Elvis Presley en Charlie Chaplin? Dat ook zij Roma-bloed in de aderen hebben stromen was nooit een geheim, maar het was altijd ook een beetje lastige kennis, omdat we in Europa gewend zijn om Roma vooral als een crimineel volk te zien. 

Yacka Collective

Enter het Yacka Collective, dezelfde avond in Mozaïek. Een nieuwe generatie Roma, flamboyant, energiek en veelal queer, liet zich tijdens de opening van het Explorez Festival zien, en het maakte diepe indruk. Drie jonge vrouwen en een man, vergezeld van een van de leden, een transvrouw, op video, presenteren zich met een trots die ze een kop groter en nog een paar graden mooier maakt dan ze werkelijkheid al zijn. Dat is wat trots met je doet, zeker als die voortkomt uit een traditie van vervolging, verdrijving en uitsluiting. Want dat was, en is soms nog steeds, de dodelijke werkelijkheid voor een volk dat zich nooit aan grenzen wilde houden.   

Ze brengen voorstelling die rauw en ongepolijst is, maar juist daardoor raakt. Ze vertellen verhalen van verzet en onderdrukking, en de innerlijke overtuigingskracht zorgde aan deze kant van het voetlicht voor een enkele natte wang. Dat zelfs een in middels doodgedraaide evergreen als Bella Ciao in hun voorstelling weer springlevend wordt, is een grote artistieke prestatie.

Dat het mij tot nu toe onbekende Explorez Festival zulke dingen mogelijk maakt, is al genoeg reden om er eens te gaan kijken. Het aanbod hoeft niet altijd van superieure kwaliteit te zijn, zo bleek ook bij de opening, maar je loopt wel kans om juwelen te ontdekken die je in je reguliere of havermelkelitaire culturele consumptiepatroon niet zo snel tegen zult komen.