NFF Conferentie 2024 – Nederlandse film versterken met samenwerking en vertrouwen

De grootste verrassing tijdens de Conferentie van het Nederlands Film Festival was (voor mij althans) mixed media-kunstenaar Luna Maurer met Emoticons Don’t Have Wrinkles. Genomineerd voor de beste Digitale Cultuurproductie, maar dit terzijde.

Een performance met speciale camerahelm en emoticon-makeup waarmee ze met plezier en passie pleit voor introductie van wrijving en ongemak. Dit als verzet tegen het ons aan alle kanten inpakkende gebruiksgemak van de techno-wereld. Wrijving en botsing die niet leidt tot vijandschap, maar juist laat voelen dat je samen leeft. Frictie als bron van creativiteit. En daar doen we het toch voor.

Een perfecte start van de middagsessie Zonder wrijving geen glans. Na het afzetten van de helm schoof Maurer aan bij Michael Middelkoop (regisseur van Trauma Porn Club) en Morgan Knibbe (Those Who Feel the Fire Burning). Een gesprek over het maken van urgente films die het nodige ongemak kunnen veroorzaken. Met name Knibbe ziet film als een vorm van activisme. Hij werkt nu aan een documentaire over de Olympische Spelen die de minder fraaie kanten laat zien.

Het Olsberg-rapport

Daarmee is Zonder wrijving geen glans toch een onderdeel met bescheiden uitdaging, na een ochtendsessie die naar mijn gevoel eerder degelijk dan prikkelend was. Ook al had Kevin Osepa (Gouden Kalf 2022 voor zijn korte film La última ascensión) het startschot gegeven met een mooie persoonlijke keynote. Met de oproep: laat die Hollandse nuchterheid even los.

Op de NFF-website was de aankondiging voor deze dag nog behoorlijk strijdlustig. ‘Waar staat de sector een jaar na publicatie van het Olsberg-rapport? Wat zijn de belangrijkste stappen die we als eerste kunnen nemen na het Filmdebat in december 2023? Wat kan de sector doen om zich vanuit positieve kracht te verenigen?’

Als geheugensteuntje vat ik nog even superkort samen wat er vorig jaar zorgde voor beroering. Dat waren in de eerste plaats de resultaten van het door onderzoeksbureau Olsberg SPI uitgevoerde onderzoek dat bevestigde dat de Nederlandse film in het buitenland weinig indruk maakt. We produceren weliswaar veel meer films dan bijvoorbeeld Denemarken, maar zien Nederlandse titels niet of nauwelijks terug in de hoofdcompetitie van de grote vier festivals. In tegenstelling tot de Denen.

Min of meer aansluitend boog de av-sector zich in december over de kwaliteit en het bereik van de Nederlandse speelfilm. Ik noteer een aantal trefwoorden uit de actiepunten en aanbevelingen: meer ruimte, tijd en middelen om een film te ontwikkelen; samenwerking en vertrouwen; betere marketing, goede relaties met festivals; strenger Filmfonds, meer geld voor minder titels; wees authentiek.

Fair pay en Fair practice

Toch was het bij de eerste sessie van de huidige NFF-conferentie vooral de Hollandse nuchterheid die zich liet zien. Een presentatie van het werk dat, betrekkelijk onzichtbaar voor veel buitenstaanders, de afgelopen twee jaar is verzet door de Ketentafel Film en AV-producties. En dus al van start was gegaan toen Olsberg met dat rapport kwam. Een werkgroep van een twintigtal vertegenwoordigers uit de filmsector met als taak het ontwikkelen van praktische handvaten voor verbetering van de werkomstandigheden bij film- en av-producties. Zeg maar: fair pay en fair practice. Wat breder is dan klassiek CAO-overleg. Dat de budgetten hierdoor hoger moeten worden is net op tijd in voorzien. Onder de vorige regering heeft het Filmfonds hiervoor 6 miljoen extra gekregen.

De begrippen samenwerking, transparantie en vertrouwen, bij deze conferentie nadrukkelijk naar voren geschoven, waren bij de Ketentafel belangrijk. Een eerste praktijkhandleiding is inmiddels beschikbaar, maar het werk is nog niet klaar.

Goed dat dit wordt aangepakt, ook al omdat Nederland op dit punt duidelijk achter bleek te lopen bij de rest van Europa. Maar is fair pay genoeg om tot originele en uitdagende films te komen?

De jacht op Meral Ö

Daarom was het aardig om, bijna als contrast, aansluitend een case-study te zien van De jacht op Meral Ö. De al veelgeprezen speelfilm naar aanleiding van het toeslagenschandaal, en inmiddels genomineerd voor een Gouden Kalf. En, tamelijk uitzonderlijk voor een dergelijke film, dankzij de inspanningen van distributeur Paradiso in 81 filmhuizen en bioscopen te zien. Producent Derk-Jan Warren (Kepler Film), regisseur Stijn Bouma en Edgar Daarnhouwer (distributeur Paradiso) blikten terug op de totstandkoming. Dat had minder te maken met fair pay dan met het feit dat Bouma jaren geleden al het gevoel had absoluut een film over deze zaak te moeten maken. En dat de producent, die hij al langer kende, hem aanspoorde direct te gaan filmen, ook al was het financieel nog niet rond. Dat werd de documentaire Alleen tegen de staat. En daarna kwam De jacht op Meral Ö.

Bouma gaf daarbij aan vooral op zijn intuïtie af te gaan. “Ik zoek geen zelfexpressie, maar verhalen die me raken.” Een mooi voorbeeld dat laat zien dat vertrouwen en samenwerking, in dit geval tussen producent en filmmaker, belangrijk zijn. Dat kwam ook terug in de sessie Producing change, waarin we kennis konden maken met Sébastien Onomo. Een Franse producent van documentaires, animatie- en speelfilms en vooral mikt op actuele onderwerpen die impact hebben. Zoals het indringende Belgisch-Frans-Congolese drama Augure.

Hartekreten

Maar, met de kanttekening dat ik niet alles van de conferentie heb bijgewoond, dit jaar toch betrekkelijk weinig dat je als directe aansluiting op de hartenkreten rond het Olsberg-rapport kan zien. Dat hoeft natuurlijk ook niet. In de eerste plaats omdat we ons er niet blind op moeten staren, zoals Derk-Jan Warren opmerkt als ik hem er naar vraag. Er is meer dan alleen de competities van Cannes, Berlijn, Venetië en Sundance. We zijn veel te zien op andere festivals, en onze documentaires, animaties en jeugdfilms staan internationaal goed bekend. Inderdaad, Vos en Haas redden het bos is aan meer dan vijftig landen verkocht. Krazy House maakte op Sundance (niet in competitie) veel reacties los, en Alpha was beste film van de sectie Giornati degli autori in Venetië. Zomaar een paar voorbeelden.

Ten tweede is het natuurlijk een zaak van lange adem, dat proces dat moet maken dat de Nederlandse film nieuw charisma en impact krijgt.

Niet onbelangrijk zijn de prioriteiten in het beleidsplan 2025-2028 van het Filmfonds. Met onder meer nadruk op kwaliteit, dus minder films steunen met meer geld. Het creatieve proces van makers meer rust en ruimte geven. Vergroten van de zichtbaarheid in binnen- en buitenland en ruimte voor experiment.

Hier gaan we ongetwijfeld iets van merken.