Romeo Castellucci heeft een buitengewoon interessante verhouding tot de actualiteit. Ik volg de theaterkunstenaar nu een dikke 25 jaar en steeds maakt hij voorstellingen die bijna toevallig iets met het nieuws van de dag te maken hebben. Al heeft hij dat liever niet. Zijn project ‘Democracy in America’ maakte hij niet omdat Trump toen bij zijn eerste verkiezing die democratie al begon aan te vallen. Het ging in première na die verkiezing, maar was voor die tijd al bedacht. Is Romeo Castellucci toegankelijk geworden met Democracy in America? #HF17 

Bros, de indrukwekkende voorstelling over wat mannelijke broederschap al niet vermag (spoiler: weinig goeds), was al bedacht voordat mannen in uniform de zwarte George Floyd op een Amerikaanse straat doodmartelden. Toen ik hem daarover sprak liet hij weten eerder last te hebben van die actualiteit, omdat hij die in de weg vond staan van zijn universele boodschap: ‘Bros’, Romeo Castellucci’s theatrale liturgie van geweld door mannen in uniform. Te zien in het Holland Festival 

Met Hey Girl voorzag de Italiaanse grootmeester wellicht in 2007 al het misogyne geweld en de femicide die vandaag zo aan de orde van de dag zijn. 

Joodse koningin

En nu is daar Bérénice, in eerste instantie vooral het stuk van Jean Racine uit 1670, maar in tweede instantie het verhaal over een Joodse koningin van het Romeinse gebiedsdeel Palestina, die wordt vermalen door de machinaties van de mannelijke, roomse heersers die geen vrouwelijke collega willen hebben. Ook in dit geval gaat het Castellucci niet om de actualiteit de ons hier dwingt om maandelijks rode lijnen door Den Haag te trekken, maar gaat het om de verwoesting van een vrouwenleven.

Het is vooral ook de voorstelling van Isabelle Huppert. Zij is de meesteractrice die bij haar toneelwerk de vrijheid kan nemen om met de meest vooruitstrevende regisseurs aan het werk te gaan. Deze mannen moeten wel met één ding akkoord gaan: Huppert is een tekstactrice, ze gaat niet een hele avond niets zeggen. 

Integrale Tsjechov

Een paar jaar geleden wist ze zo Tiago Rodrigues te weerhouden van een voor hem gebruikelijke deconstructie van Tsjechovs Kersentuin. De Portugees die we hier kennen van zijn werk met Dood Paard schrapte geen letter van Tsjechov: Tiago Rodrigues regisseert Isabelle Huppert in De Kersentuin op het Holland Festival: ‘Van Tsjechov, de beste vriend van alle acteurs ter wereld, spelen we elke noot.’ – Cultuurpers.

Bij Castellucci is dat vast een veel lastiger discussie geweest. De Italiaanse beeldend theatermaker is niet zo van de tekst, maar inmiddels wel minstens zo beroemd als Isabelle Huppert. Ik kan mij zo voorstellen dat Huppert toch wel tekst wilde, en hij dus niet. Ik gok dat er toen mogelijk een compromis is gesloten. Huppert heeft in de titelrol van Berenice alle teksten behouden die Racine voor dat personage schreef. De rest van de tekst is geschrapt, de andere personages zijn vervangen door een groep mannelijke figuranten die in indrukwekkende beelden het patriarchale Romeinse gedoe belichamen, met toga en al.  Maar nooit gelijktijdig met Huppert op het toneel.

Gaasdoeken

Zo ontstond vervolgens een prachtige voorstelling, waarin Huppert verandert in het allereenzaamste personage uit de theatergeschiedenis. Ze beweegt zich op een leeg toneel, omgeven door gaasdoeken. Bijna onzichtbaar door theatermist, en ook nog eens van ons, de toeschouwers in de Amsterdamse Stadsschouwburg, gescheiden door gaas. 

Zij spreekt haar teksten tegen de onzichtbare mannen die haar belazeren, en krijgt niets terug. Het moment waarop ze troost zoekt bij een lullig radiatorkacheltje is typisch Castellucci. Hij weet het banale perfect te verbinden met de Roomse bombast die we van hem gewend zijn. 

Als aan het eind de mist optrekt en de doeken vallen is het licht te veel voor de gevallen koningin. Dat zorgt voor een klap in het gezicht van het publiek die heel veel stof voor napraten oplevert.