Na vele jaren is de roman Opera der doden van Autran Dourado uit 1967 eindelijk in het Nederlands vertaald. Voor de tweede keer, want dit bedwelmend meesterwerk van de Braziliaanse auteur verscheen bijna dertig jaar geleden als eens in het Nederlands.
De tijd had hem bijna opgeslokt, maar gelukkig besloot uitgeverij Koppernik schrijver Autran Dourado (1926-2012), bekend van onder meer het verfilmde Una Vida Em Segredo (The Hidden Life), aan de vergetelheid te ontrukken. Na de publicatie van Het mensenschip, begin vorig jaar, is er nu een andere magistraal werk van de veelvuldig bekroonde Braziliaan. Opera der doden, in 1997 al eens verschenen in het Nederlands, is opnieuw vertaald door Harrie Lemmens en voorzien van een nawoord waarin hij het werk en de schrijfstijl van Dourado belicht. Lees dat nawoord trouwens vooral vooraf, want het maakt de leeservaring nog boeiender en rijker.
Opera der doden vertelt het verhaal van Rosalina, nazaat van een geslacht van grootgrondbezitters in de staat Minas Gerais. Grootvader Lucas Procópio Honório Cota was een bullebak van een vent, die zijn fazenda met ijzeren hand bestierde. Diens zoon, kolonel Joāo Capistrano Honório Cota, koos het andere uiterste: altijd beheerst en beschaafd, zelfs toen zijn verraderlijke stadsgenoten zijn droom van een politieke carrière aan diggelen sloegen. Zonder een onvertogen woord keerde hij de stad de rug toe, sloot zich samen met zijn dochter Rosalina op in huis en sloot de wereld buiten.
Klusjesman
Na zijn dood zet Rosalina zijn zelfverkozen ballingschap voort, samen met haar zwarte huishoudster Quiquina, haar tijd dodend met het maken van stoffen en papieren bloemen en heimelijke glaasjes madeira. Maar dan komt José Feliciano bij haar werken als klusjesman. Met zijn vragen en verhalen breekt hij langzamerhand een klein kiertje in haar pantser. Ze realiseert zich dat een mens ‘af en toe de muziek van het spreken [moet] horen’. Het kiertje wordt groot genoeg om op een dronken avond doorheen te glippen. Maar alleen ’s nachts: overdag is zij doña Rosalina en hij haar knecht, ’s nachts verandert ze in een vurige Rosalina die haar minnaar ontvangt.
De muziek van het spreken laten horen, daarin is Dourado een meester. Meer dan de gebeurtenissen zijn het de gedachten, de innerlijke monologen van de personages die het verhaal en het ritme bepalen. Met onweerstaanbare scènes, zoals die waarin José voor het eerst een glas drinkt met Rosalina en haar gezicht bestudeert alvorens haar te kussen, of de gedachten en schaamte die de dag erna door het hoofd stormen van de katerige Rosalina, laat Dourado ‘die muziek van het spreken’ weergaloos horen.
