Hoe de gemeente Amsterdam en het Amsterdams Fonds voor de Kunst onderzoek doen naar aanleiding van een melding van verkrachting bij de Jakop Ahlbom Company.
Dat protocollen sociale veiligheid en ernstig grensoverschrijdend gedrag het antwoord zijn op het probleem, houdt evenveel willekeur in is als zekerheid. Dat is het beeld dat naar voren komt in de onderzoeken die gedaan zijn naar de beschuldiging van verkrachting van een stagiaire bij Jakop Ahlbom Company.
De stagiaire geeft aan dat een medewerker haar verkrachtte tijdens een tournee van het gezelschap in 2023 terwijl ze dronken was. Op zijn kamer, nadat zij en de medewerker samen met de stagebegeleider overdag bier hadden ingeslagen en ’s avonds opdronken. De begeleider, naar verluidt zelf dronken, liet hen samen achter op de kamer. De stagiaire heeft geen herinnering aan wat er daarna gebeurde, die nacht op de kamer van de medewerker, maar ze werd wakker met sperma tussen haar benen. Uit schaamte en vooral de angst haar stage en diploma niet te halen, besloot ze aanvankelijk te zwijgen. Tot het niet meer ging op de werkvloer.
Vorig jaar publiceerden we een – geanonimiseerd – artikel over deze zaak. Dat kreeg een vervolg toen de Amsterdamse wethouder voor Cultuur, Touria Meliani, een oproep deed om bij haar, c.q. de gemeente, melding te doen over (ernstig) grensoverschrijdend gedrag. Zij wilde, naar aanleiding van de affaire van ernstig grensoverschrijdend gedrag van een gevierd regisseur bij de Nationale Opera en de afhandeling daarvan door de Opera, weten wat er aan dergelijke zaken speelde bij de door de gemeente gesubsidieerde kunstinstellingen.
Daarop deed een voormalig stagebegeleider, in samenspraak met de stagiaire, een integriteitsmelding over de Jakop Ahlbom Company bij de gemeente Amsterdam.
Er wordt bij zo’n melding een onderzoek ingesteld. Dat bestond in dit geval uit gesprek(ken) met de Jakop Ahlbom Company door het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK) , de belangrijkste subsidiënt van het gezelschap. Hoewel het woord doet vermoeden dat zo’n integriteitsonderzoek van de gemeente gaat over integriteit, handelt het over protocollen: heeft het gezelschap de juiste stappen bij meldingen gevolgd?
Of een verkrachting wel of niet heeft plaatsgevonden, wordt dus niet onderzocht. Waarheidsvinding is voor het Openbaar Ministerie, schrijft de gemeente Amsterdam.
Op aandringen van de gemeente en het AFK laat het gezelschap ook een extern onderzoek doen door Verinorm, een onderzoeksbureau op het gebied van sociale veiligheid, criminaliteit en integriteit. Het SBB, de Stichting Beroepsonderwijs & Bedrijfsleven dat toeziet op stageprotocollen, deed een paar maanden ervoor onderzoek of het gezelschap nog wel een veilige organisatie is voor stagiaires.
Waarheidsvinding
Na een aantal maanden schreef de gemeente: “Op basis van het onderzoek en de gesprekken tussen het AFK, de gemeente en de Jakop Ahlbom Company concluderen wij dat de instelling adequaat heeft gehandeld, in lijn met hun protocol”. Omdat er geen formele klacht is ingediend, mailt de gemeente Amsterdam, is inhoudelijke hoor en wederhoor niet van toepassing bij de integriteitsmelding.
Bij navraag van ons kwam het AFK echter met een aantal conclusies die weinig met onderzoek naar protocollen sociale veiligheid te maken hebben; zo mailen ze dat deze verslaggever bijvoorbeeld een vriendin is van de stagiaire en dat we de richtlijnen van de Raad voor de Journalistiek niet gevolgd hebben.
Journalistieke richtlijn
Vriendschap is niet relevant en het is ook niet waar: in werkelijkheid ontmoetten de stagiaire en de verslaggever elkaar pas vier maanden ná de vermeende verkrachting. Voor het eerst in beider levens. Wat betreft de richtlijnen voor de journalistiek: op basis van een aantijging van het gezelschap, lijkt die conclusie wel te verklaren, maar ook die is onjuist.
Het AFK geeft in de mailwisseling toe dat de conclusies van hun onderzoek voortkomen uit één onderzochte bron: de directie van de Jakop Ahlbom Company, bestaande uit de zakelijk directeur, sinds dit jaar overigens zakelijk directeur van het Nederlands Dans Theater in Den Haag, en artistiek directeur Jakop Ahlbom, naamgever van het gezelschap. De huidige zakelijk directeur was ten tijde van de affaire dus nog niet in dienst.
WOO-verzoek: 6 weken worden 6 maanden
Onderbouwing van een aantal informele en persoonlijke conclusies kregen we niet van het AFK. Daarom dienen we een WOO-verzoek in bij de gemeente. Volgens de Wet Open Overheid hebben overheidsinstanties wettelijk gezien een plicht om binnen 6 weken een besluit te nemen of ze de gevraagde informatie willen geven ja of nee. Het duurt uiteindelijk bijna 6 maanden.
Wel is er tussendoor contact met de gemeente. Op een gegeven moment horen we dat de documenten klaarliggen, maar dat 80% van de tekst zwartgelakt is. Nog voor er een definitief besluit is genomen door gemeentelijke juristen, komt er een telefonisch voorstel van een ambtenaar om de gevraagde documenten direct via het gezelschap in te zien. Voorwaarde daarvoor is de intrekking van het WOO-verzoek. We leggen uit dat de dreiging met een smaad- en lasterproces door de advocaat van de Jakop Ahlbom Company en de beschuldigde medewerker tegen ons én tegen de stagiaire nog steeds actueel is. Kan de gemeente bemiddelen of garanties geven op transparantie van het gezelschap (krijgen we dan bijvoorbeeld inzage in de volledige documenten of de weggelakte versie)? Dat doet de gemeente niet.
We houden het WOO-verzoek in stand. Later wordt door een ambtenaar via de mail ontkend dat dit informele voorstel om ons WOO-verzoek in te trekken gedaan is, iets dat de zeer behulpzame informatiecommissaris bij navraag in de gemeente ook ontkent. We hebben echter een getuige van het telefoongesprek met de ambtenaar. Dat de zaak gevoelig ligt in verband met de positie van cultuurwethouder Touria Meliani, wordt bevestigd door een bron die we spreken. De gemeente zou bang zijn voor arbeidsrechtelijke aansprakelijkheid.
Website gemeente Amsterdam: openbaarmaking van alle ingediende WOO-verzoeken
Signalen en 4 meldingen
Tijdens de subsidieverstrekkingen voor het nieuwe Kunstenplan, begin 2024, was het Amsterdams Fonds voor de Kunst niet helemaal zeker van de sociale veiligheid bij de Jakop Ahlbom Company. Uit het subsidie-advies: “Het gezelschap geeft aan het onderwerp sociale veiligheid belangrijk te vinden en aangesloten te zijn bij Stichting Sociale Veiligheid Podiumkunsten die kan helpen bij het vinden van vertrouwenspersonen. Er is een eigen gedragscode voor een veilige en gezonde werkomgeving maar omdat de commissie geen inzicht heeft in de belangrijkste uitgangspunten kan ze moeilijk beoordelen of de sociale veiligheid daarmee gewaarborgd is”.
Het AFK was toen al op de hoogte van de beschuldiging van verkrachting. De directie van het gezelschap wachtte maandenlang met de melding aan hen. Met de aankondiging van de publicatie van het eerste artikel, werd het AFK begin 2024 op de hoogte gebracht. Een zogenaamd signaalonderzoek1 vindt dan niet plaats, staat in het gespreksverslag. Niet op verzoek van het AFK, niet op verzoek van wethouder Touria Meliani, noch vanuit het gezelschap.
In het jaarverslag over 2023 van het gezelschap wordt beschreven dat er 4 meldingen van ongewenst en/of grensoverschrijdend gedrag binnen zijn gekomen waar het in andere jaren 0 betrof. De directie vertelt het AFK dat ze al hun medewerkers hebben gesproken over de stagiaire-kwestie en dat er niets uit gekomen is om een dergelijk signaalonderzoek in te stellen. De directie spreekt echter niet alle medewerkers.
Beetje ongemakkelijk
Een van onze bronnen in het eerste artikel vertelde dat er verhalen op de werkvloer rondgingen over de ‘seksavond’ en dat de werksfeer vreemd was. Deze medewerker is niet gehoord door het gezelschap. De beschuldigde medewerker zelf had aan deze collega verteld dat het ‘niet helemaal goed gegaan was’, die avond met de stagiaire.
Dat iedereen in het gezelschap in juni 2023 op de hoogte was, blijkt ook uit WhatsApp-verkeer met de productieleider en de stagiaire. Ze had toen al melding gedaan bij de vertrouwenspersoon. “Het zal misschien een beetje ongemakkelijk zijn om zonder iets te zeggen weer door te gaan alsof er niks gebeurd is. Ik denk dat het voor jou en het team fijn is als je uitlegt waarom je even afwezig was. Dan snappen ze jouw kant van het verhaal. Nu kennen ze alleen de kant van [de beschuldigde medewerker]”.
Dit is precies de worsteling geweest voor de stagiaire: iedereen kende zijn verhaal. Het was voor haar veel te ongemakkelijk om met al haar schaamte een groep mensen tijdens het eindfeest onder ogen te komen met haar kant van het verhaal, schrijft ze. Het halen van haar diploma hangt als een zwaard van Damocles boven haar hoofd, blijkt ook uit Whatsapps met school.
Shoot the messenger, blame the victim
In het enige gespreksverslag van het AFK dat de gemeente verstrekt, springt een aantal zaken eruit, over protocollaire en ook over niet-protocollaire kwesties. De directie geeft de brieven van de advocaat aan de stagiaire en ons niet ter inzage aan het AFK, vanwege, schrijven ze, de te ver reikende persoonlijke informatie. Het is opmerkelijk dat het AFK niet om inzage vraagt en puur vertrouwt op het gezelschap. Dat de directeuren de correspondentie van de advocaat niet vrijgeven is wel te begrijpen: samen kozen ze voor een aanvalsstrategie: ‘shoot the messenger, blame the victim’.
De advocaat van het gezelschap schrijft ook dat de beschuldigde medewerker de stagiaire op de bewuste avond drugs verschafte. Dit was voor de stagiaire geheel nieuwe informatie, want ze was ’s avonds al zo dronken van alle bier dat ze zich de latere drugs niet herinnert.
In het protocol algemeen alcohol- en drugsverbod van het gezelschap is vastgelegd dat “matig gebruik van alcoholische dranken na afloop van werkzaamheden of tijdens sociale momenten wel is toegestaan, maar er wordt geen uitzondering gemaakt voor drugsgebruik”.
Nergens in de verslagen komt het overtreden van dit protocol sociale veiligheid aan bod. De beschuldigde medewerker krijgt na alle gebeurtenissen zelfs een vast contract aangeboden, iets de stagiaire enorm steekt.
Bij naam genoemd
In het gespreksverslag van het AFK vertelt de directie van het gezelschap dat we hen het conceptartikel stuurden met alle namen van betrokken medewerkers erin. Dat is aantoonbaar onjuist: er zijn nooit namen genoemd. Noch van personen, noch van organisaties. Op dwingend verzoek van de advocaat hebben we zelfs nog zaken als regionamen aangepast i.v.m. mogelijke herleidbaarheid.
Dat daarmee – en door andere zaken zoals het ons diskwalificeren als journalist of het erbij betrekken van veronderstelde persoonlijke relaties – het beeld ontstaat bij het AFK dat de richtlijnen voor de journalistiek niet gevolgd zijn, is een niet op feiten gebaseerde conclusie en een aantijging van het gezelschap. In het officiële gespreksverslag is hierover niets terug te lezen, waardoor er een opmerkelijke discrepantie ontstaat tussen de informele conclusies in de mails van het AFK aan ons en de formele vastlegging door het AFK.
Dreigbrieven
Het AFK vraagt het gezelschap naar de als dreigement ervaren brieven die de advocaat stuurde. De directie beweert dat de advocaat pas een sommatie met smaad- en lasterprocessen schreef, toen het conceptartikel verscheen. Dat klopt niet. In werkelijkheid gebeurde dat bijna 2 maanden eerder, toen de stagiaire bekendmaakte de pers te willen gaan opzoeken. De rechtvaardiging van de juridische dreiging tegen ons en vooral tegen de jonge de stagiaire, is met andere woorden gebaseerd op aantoonbare onjuistheid.
Dat we zouden hebben gezegd dat we de belangen van de stagiaire vertegenwoordigen, is evenmin juist. De advocaat vraagt bij ons voortdurend naar die bevestiging die hij niet krijgt aangezien ook dit niet het geval is. Wij gingen op verzoek van de vriend van de stagiaire in september 2023 mee op gesprek met directeur Ahlbom, als luisterend oor. De vriend was bang voor zijn eigen emoties. Het gezelschap en het AFK beschuldigen deze verslaggever toen te hebben verzwegen al journalist te zijn. De stagiaire had op dat moment echter geen enkele intentie haar verhaal wereldkundig te maken. In werkelijkheid vroeg de stagiaire ruim 3 maanden later of we -als oud-journalist- haar verhaal wilden opschrijven omdat het gezelschap opnieuw beloftes aan haar niet nakwam.
Ook vertelt het gezelschap aan het AFK dat ze aanvankelijk alleen een sommatiebrief naar ons stuurden. Een citaat echter uit een brief van de advocaat: “mijn eerdere sommatiebrieven uit januari en maart 2024 namens cliënten aan zowel aan u als mevrouw [..]”.
Uiteraard behoort framing tot de taak van een advocaat, maar als ‘alternatieve feiten’ – door o.a. het niet verstrekken van belangrijke documenten door de Jakop Ahlbom Company – ervoor zorgen dat een onderzoek als feitelijke waarheid gepresenteerd wordt, is dat ook voor de gemeente en het AFK op z’n minst compromitterend. Door het achterhouden van de correspondentie lezen onderzoekers slechts wat het gezelschap in een gesprek vertelt en wil vertellen. Men neemt er genoegen mee.
Ze hebben even gebabbeld
Behalve de gemeente/AFK, doet ook de Stichting Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven (SBB) in mei 2024 onderzoek. SBB is de organisatie die protocollen en eisenpakketten opstelt voor stagebedrijven. Bijvoorbeeld voor de voorwaarden waaraan stagebegeleiders moeten voldoen. Centrale vraag: is voor de Theaterschool van het Albeda College in Rotterdam, van waaruit de stagiaire stage loopt, het gezelschap nog wel een veilige plek voor stagiaires? SBB deed onderzoek door middel van een – deels online – gesprek met de Jakop Ahlbom Company en het Albeda College. De conclusie van het gesprek: “Iedereen bij school en bij organisatie heeft mijns inziens naar eer en weten gehandeld”.
Het SBB vraagt echter niet naar gevolgde protocollen sociale veiligheid. Het neemt cruciaal verkeerde tijdlijnen over, zoals: wanneer de stagiaire aangifte ging doen bij de zedenpolitie. Ook nu beweert het gezelschap ten onrechte: “Door juridische bijstand hebben ze wel namen uit het artikel kunnen houden”. Het SBB baseert zich op één bron: het gezelschap.
Ongeschikt
In het SBB-verslag wordt herhaaldelijk gewezen op het geringe leeftijdsverschil tussen de medewerker en de stagiaire. Die excuusstrategie van het gezelschap geldt echter niet voor de aangewezen stagebegeleider. Ze vertellen niet dat hij slechts een jaar ouder was dan de stagiaire (het jaar ervoor liep hij zelf stage bij het gezelschap). Ook niet dat hij een vriend was van de beschuldigde medewerker of dat hij, net als de medewerker, al een officiële waarschuwing had gekregen voor ongewenst gedrag. Volgens de protocollen van SBB moeten stagebegeleiders vakmensen zijn die jarenlange ervaring hebben. Ze moeten als leidinggevende geschikt zijn om mensen op te leiden. Volgens de protocollen moeten stagiaires ook boventallig zijn, maar ze had een zelfstandige taak tijdens de voorstellingen, zonder toezicht. Waarmee ze een goedkope arbeidskracht werd.
Het gezelschap belooft SBB voortaan bij een gering leeftijdsverschil in een ploeg, extra te zullen gaan monitoren. Hoeveel jaar ouder werknemers moeten zijn om geen risico meer te vormen voor grensoverschrijdend gedrag, wordt niet omschreven.
Nergens wordt ook ingegaan op de twijfels die het gezelschap zelf aangaf te hebben bij boeking van de herberg. In een gesprek met de stagiaire had de productieleider al bedenkingen geuit over de tourneeploeg: “als dat maar goed gaat met deze 3 mensen”. In het protocol zou dat dat onder preventie sociale veiligheid vallen.
Alsof er niks gebeurd is
In de bedrijfscultuur van de Jakop Ahlbom Company is vrijwel iedereen jong en onervaren, ongekwalificeerd en man. Leidinggevenden kwamen vers van school(stage), ze kregen verantwoordelijkheden waartoe ze niet uitgerust waren. Zo was de tijdelijke company manager/productieleider nog niet afgestudeerd. Verankering van sociale veiligheid bestond niet bij het gezelschap en de school. Er werden door beide organisaties geen verslagen gemaakt van stagegesprekken toen er al in de correspondentie sprake was van een conflict, een incident en meldingen bij vertrouwenspersoon en stagecoördinator/schoolpsycholoog.
De vraag naar de gezagsverhouding en afhankelijkheidsrelaties tussen gezelschap, werknemer en stagiaire wordt in de onderzoeken niet gesteld. De telefonische melding bij de vertrouwenspersoon, kreeg geen vervolg in de vorm van een gesprek in levende lijve, iets dat wel gebruikelijk is. Waarom de Raad van Toezicht van het gezelschap besluit om niet ‘op te schalen’, blijft onduidelijk.
Victim blaming
Dat victim blaming plaatsvindt bij gezelschap en school blijkt ook uit het verslag van SBB. De onderzoeker schrijft namens het Albeda College: “Docent kwam de betreffende student laatst tegen, ze hebben even gebabbeld. Maar er werd niet meer op ingegaan door student en door docent”. En: “Ze wist de weg maar heeft zelf besloten een ander pad te bewandelen”.
Toen de stagiaire na melding van het incident door haar stagecoördinator werd doorverwezen naar de schoolpsycholoog, kreeg ze het advies: minder alcohol drinken. Niemand op school wees de stagiaire destijds op het indienen van dat cruciale ‘formele’ online klachtenformulier. De stagiaire wist de formele weg toen juist niet.
Bedreiging
Een laatste voorbeeld van het achterhouden van informatie door het gezelschap: de vriend van de stagiaire komt haar sinds die bewuste nacht in 2023 zo vaak als mogelijk halen na de voorstellingen. Ze wil niet meer met de medewerker samen in de auto rijden. De vriend zou de medewerker bedreigd hebben. De productieleider belt de stagiaire met de mededeling dat haar vriend een theaterverbod krijgt. Zonder vraag of wederhoor van de company manager/directie met de stagiaire, of de vriend, over wat er precies aan de hand is. Velen op de werkvloer wisten toen al van de ‘seksavond’ c.q. het conflict. En de artistiek directeur die meespeelde in de voorstelling, gaf later in het gesprek met de stagiaire aan dat hij op de hoogte was van ‘seks’ en conflict.
Om welke reden het gezelschap niet in gesprek gaat met de vriend, wordt niet duidelijk. Ook het AFK gaat hier niet op in. Het gezelschap vertelt dat de vriend van de stagiaire haar kwam brengen en halen. Dat klopt niet. Hij haalde haar slechts ‘s avonds laat op en hij was ook niet, als gerapporteerd bij de SBB, op de set en achter de coulissen aanwezig tijdens de voorstellingen. Wel hielp hij als vakgenoot soms mee met de ‘breek’ na afloop van de voorstelling. Hij had de medewerker gevraagd een soa-test te laten doen. De medewerker weigerde.
De vriend vraagt via WhatsApp bij de productieleider vrijwel meteen een gesprek aan bij zowel de beschuldigde medewerker als de directie om gehoord te worden want de beschuldiging van bedreiging valt hem zwaar. Er wordt door het gezelschap aan beide verzoeken geen gehoor aan gegeven.
‘Ik werk niet mee’
De zakelijk directeur zegt ruim een jaar later ineens wel een gesprek met de vriend toe. In het AFK-verslag staat dat het gesprek niet plaatsvindt. Maar niet waarom niet. De zakelijk directeur weigert het gesprek namelijk. Als de vriend vertelt wie hij graag bij zich wil hebben tijdens dat gesprek, de voor hen onbekende eerdere begeleider van de stagiaire bij een andere theaterorganisatie, mailt de directeur ten onrechte dat die geen stagebegeleider is voor het Albeda College. “Jouw voorstel is voor mij niet werkbaar. Ik werk dan ook niet meer mee aan een gesprek en beschouw de datumoptie als geannuleerd”. De stagiaire, haar vriend en de wel degelijk geaccrediteerde stagebegeleider besluiten daarop een integriteitsmelding bij de gemeente te doen.
Opmerkelijk is, dat toen we het AFK de conceptversie van dit artikel toestuurden, ze plotseling aantekenden dat het gesprek met de vriend “op 17 september 2024 is afgewezen”. Niet dat het, zoals in het officiële verslag staat, “niet plaatsvond”. Er is een significant verschil tussen niet plaatsvinden en een gesprek afwijzen. Om welke reden dit wordt weggelaten, doet vragen oprijzen.
Extern onderzoek
De gemeente en het AFK drongen bij het gezelschap aan om Verinorm als onafhankelijke externe partij te vragen de zaak te onderzoeken. Op gevolgde protocollen en niet de zaak an sich. Verinorm is bekend van onderzoeken bij Internationaal Theater Amsterdam ITA, de Gymnastiekbond of de FNV. Hun onderzoek wordt in de WOO door de gemeente zwart gelakt: slechts de protocollen die openbaar zijn worden getoond. Welke informatie zij dus kregen van de Jakop Ahlbom Company en de gemeente wordt niet duidelijk, maar 3 zaken vallen op in de notitie, zoals het genoemd wordt. De disclaimer van Verinorm zelf: “Aan toetsing zijn beperkingen verbonden omdat niet met betrokken personen is gesproken en deze notitie is opgesteld op basis van beschikbare en bekende informatie”.
Verinorm gaat, zo valt te lezen, wel mee in de ongefundeerde aanname dat de verslaggever een vertegenwoordiger is van de stagiaire. Of Verinorm inzage had in bijvoorbeeld de brieven van de advocaat en volledige informatie, is door weglakking niet bekend. Twee woorden zijn opvallend genoeg niet weggelakt door de gemeente: Geen Aangifte.
Aangifte doen is een formele klacht. Toen de stagiaire een gesprek met de directie aanvroeg in september 2023 en ze, inmiddels met diploma op zak, met een veel geruster hart sprak over ‘geen consent’ en verkrachting, gaf ze ook aan dat de beschuldigde medewerker haar op de werkvloer telkens bedreigd had als ze zou doorvertellen wat er gebeurd was.
Pas op het moment van dat gesprek, ruim 4 maanden na die nacht in 2023, bood de Jakop Ahlbom Company haar via mails 3 formele mogelijkheden aan en werden protocollen wel gevolgd. Ze boden bemiddeling met de medewerker aan, het indienen van een formele klacht, of het doen van aangifte. De stagiaire had in het gesprek zelf al aangegeven te overwegen naar de zedenpolitie te gaan. Ze boden bij het laatste zelfs hulp aan. Het was voor het gezelschap nu niet meer mogelijk, procedures niet te volgen. Ook zegt het gezelschap in de mail toe bij medewerkers uit te gaan vragen over de kwestie en dat binnen 2 weken aan haar te rapporteren. Die belofte wordt nooit nagekomen, waarop ze besluit naar de zedenpolitie te gaan.
He said, she said
Er is een dossier, met dossiernummer, bij de politie. De reden dat de stagiaire de aangifte nog niet heeft doorgezet is tweeërlei: de politie liet haar weten dat ze vrijwel zeker wisten dat het Openbaar Ministerie de zaak niet zou opnemen omdat ze wegens dronkenschap geen herinnering had aan de bewuste nacht. Bovendien zou een onderzoek jaren op zich laten wachten. Dan wordt het een klassiek verhaal van he said, she said.
De psycholoog, bij wie de stagiaire op advies van haar huisarts na de diagnose PTSS in therapie ging, raadde haar af om in de toestand waarin ze zich op dat moment bevond, de zaak door te zetten.
Een halfjaar later zou er een wetsverandering aankomen die aangeeft dat als je dronken bent, je nooit toestemming/consent voor seks kunt geven.
Verkeerde loketten
Wat is de waarde van een integriteitsmelding als je alleen het gezelschap met een eigenbelang als bron hebt? Wat is een dossier bij de zedenpolitie waard als het niet als formeel telt, of de stagiaire niet een juist online formulier bij school heeft ingevuld? Om welke reden vonden de gemeente en het AFK het in de beginfase niet waard om de stagiaire serieus te nemen? Was de lobby van het gezelschap bij het AFK, als in het jaarverslag van Ahlbom genoemd, een geval van ‘ons kent ons’, in de cultuursector? Ook in het licht van de niet gerapporteerde en informele conclusies van het AFK in het mailverkeer?
Met onderzoeken die op basis van onwaarheden, framing, weglating, lobby en ongefundeerde aannames, geen volledig representatieve onderzoeken kunnen zijn en ook niet werden. Met instanties die zichzelf onttrekken aan eigen protocollen en wettelijke formaliteiten, maar zich laten voorstaan op de formaliteiten waaraan een stagiaire niet voldeed.
Om de tafel
Hoogleraar integriteit en sociale veiligheid van organisaties aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht, Rob van Eijbergen, las mee en zegt over de gang van zaken het volgende: “Het is opvallend hoe er door iedereen gehandeld is. De school heeft het duidelijk niet goed opgepakt en het gezelschap had gewoon met de stagiaire om de tafel gemoeten in plaats van een advocaat erop af te sturen. Het handelen van de gemeente inzake het WOO-verzoek is natuurlijk ongekend: een ambtenaar had nooit mogen verzoeken een WOO in te trekken. In al deze onderzoeken denkt niemand meer aan de stagiaire, ze wordt op deze manier helemaal vergeten. Terwijl het daar wel om draait”.
Cultuursector verlaten
Lichtpuntje in deze zaak: de Jakop Ahlbom Company heeft sociale veiligheid inmiddels hoog op de agenda staan, net als het Albeda College, zo hoorden we van recente stagiaires en stagebegeleiders.
Voor de betreffende stagiaire kwam dit te laat: ze heeft haar vak theatertechniek en de cultuursector inmiddels verlaten.
De reactie van de gemeente Amsterdam:
Grensoverschrijdend gedrag in wat voor vorm dan ook is niet acceptabel. Iedereen heeft recht op een veilige werkomgeving waar ze zich beschermd en gerespecteerd voelen. In 2024 is een oproep gedaan om incidenten van grensoverschrijdend gedrag bij gesubsidieerde instellingen te melden, om te voorkomen dat dergelijke gedragingen blijven bestaan en een cultuur van openheid te stimuleren. Instellingen zijn verantwoordelijk voor het naleven van veiligheids- en welzijnsregels, en de gemeente houdt hun handelen goed in de gaten.
Jakop Ahlbom Company (JAC) heeft het AFK op 13 februari 2024 op de hoogte gebracht van een kwestie tussen een stagiaire en een theatertechnicus en de stappen toegelicht die vervolgens door JAC zijn ondernomen. Ook de gemeente werd ingelicht en heeft met de betrokken partijen gesproken. Instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor het opvolgen van de wettelijke regels over (sociale) veiligheid en de afhandeling en nazorg. Volgens de wet moeten instellingen zorgen voor een veilige werk- en leeromgeving, inclusief goede opvang en nazorg. De gemeente monitort de handelswijze van de instellingen hierop.
JAC liet zelf een extern onderzoek uitvoeren, waarbij werd gekeken of de juiste procedures waren gevolgd. Verinorm concludeert dat de genomen acties adequaat waren. In het geval van mogelijke strafbare feiten en privacygevoelige informatie hierbij van betrekking is, doet de gemeente geen onderzoek naar de feiten zelf. Er is geen aangifte gedaan; het onafhankelijke onderzoek dat is uitgevoerd, wees op basis van de genomen stappen geen verdere risico’s of signalen uit. JAC heeft in de tussentijd stappen gezet om de sociale veiligheid te bevorderen, zoals in het artikel wordt geconcludeerd.[/note]
Noten
- Signaalonderzoek
In organisaties kunnen geruchten of roddels over grensoverschrijdend gedrag de ronde doen waar je als werkgever de vinger niet op kunt leggen. Uit angst om doelwit van kritiek of roddels te worden, te vrezen voor carrièreperspectief of baanverlies, durven medewerkers onderwerpen als grensoverschrijdend gedrag niet rechtstreeks te melden. In zo’n situatie kan een signaal- of cultuuronderzoek uitkomst bieden. Dit onderzoek geeft een beeld van de situatie, cultuur en processen ten tijde van het ervaren grensoverschrijdend gedrag.
Bron: De Landelijke Klachtencommissie. ↩︎
