Na de autobiografische romans De bange mens en Geen vaarwel vandaag komt schrijver Daan Heerma van Voss met een nieuwe roman, die zich afspeelt in de ondoorgrondelijke wereld van de schaakgrootmeesters. Wordt dat voor de lezer remise of schaakmat?
Sinds zijn debuut, ruim vijftien geleden, schreef de nu 39-jarige Amsterdamse Daan Heerma van Voss een veelomvattend oeuvre bij elkaar. Romans, essays, interviews, verhalen, journalistieke artikelen en thrillers – hij beoefent vrijwel alles genres. Daan Heerma van Voss is een veelschrijver die niet bang is nieuwe dingen uit te proberen.
Dat doet hij ook met zijn nieuwe boek Schijnoffers, een familieroman die de lezer via twee verhaallijnen meeneemt naar de tamelijk verborgen wereld van het schaken. De eerste verhaallijn betreft het leven en herinneringen van de Surinaamse vrouw Ella Leeuwin, die als 22-jarige aankomend journaliste schaakgrootmeester Max de Nobel leert kennen. Wat begint als een halfslachtige poging tot een reportage, mondt uit in een relatie. Daarvoor geeft ze de droom van een eigen carrière op. Na een leven vol luxe eindigt hun verbintenis in een scheiding.
Russen
In de tweede lijn komt hun zoon David, die wél journalist is geworden, ten gevolge van een geheimzinnig geschenk een intrige op het spoor: Russische topschakers én de Nederlandse overheid zijn betrokken geweest bij spionageactiviteiten. Het heeft er alle schijn van dat Davids vader Max, met wie hij al jaren geen contact meer heeft, daar ook bij betrokken was. Waar zijn moeder ervoor koos haar reportage in het vuur te gooien omwille van haar relatie met Max, wil David proberen te achterhalen hoe het zit. En dat leidt hem júíst naar zijn vader.
Schijnoffers toont bevlogenheid en durf; Daan Heerma van Voss heeft het zichzelf niet makkelijk gemaakt. Juist daarom is het jammer dat het boek onevenwichtig is, nog niet voldoende uitgekristalliseerd. Het vertelperspectief van Ella klopt vaak niet helemaal, de ontwikkeling van de personages en motivatie voor hun handelingen overtuigen maar matig. Daardoor komen de hoofdpersonen niet écht tot leven.
Sterke zinnen en metaforen botsen soms op zwakke scènes en formuleringen. En het verhaal ontvouwt zich wel érg traag. Dat alles maakte deze roman – voor deze lezer althans – tot een worstelige leeservaring. Dat is jammer, want wie volhoudt wordt beloond met een mooi einde.
De laatste hoofdstukken, waarin David en zijn vader Max weer met elkaar in contact komen, behoren tot de beste en meest rakende van de roman. Daar toont zich de kracht van dit verhaal, waar het Daan Heerma van Voss ongetwijfeld vanaf het begin om te doen moet zijn geweest.
380 p.
AtlasContact, € 24,99
