Minicursus Opening @HollandFestival, deel 1: Totaaltheater over glibberige communicatie

Holland Festival

De geschiedenis van ‘Quartett’ begon in 1782. In dat jaar schreef Pierre Choderlos de Laclos ‘Les liaisons dangereuses’. De manier waarop het thema van liefde en bedrog  in deze decadente intrigeroman wordt uitgewerkt, sluit nauwelijks meer aan op onze tijd. Maar de roman is nogal eens onder het stof vandaan gehaald, niet alleen in diverse verfilmingen, maar ook in de literatuur en het theater. Die hernemingen zijn veelzeggend voor hoe de westerse cultuur zich ontwikkelde. Heinrich Mann vertaalde het werk en benadrukte in een voorwoord de morele boodschap die het boek volgens hem bevatte. De Duitse toneelschrijver Heiner Müller herschreef ‘Les liaisons dangereuses’ tot het toneelstuk ‘Quartett’. Hierin zijn de verwikkelingen in het verhaal een metafoor voor macht en manipulatie, met name in de politiek.

Met veel artistieke durf en creativiteit herneemt de componist Luca Francesconi het verhaal. Hij bewerkte Müllers tekst van ‘Quartett’ en maakte er een opera van, waarbij hij alle middelen inzet die de moderne tijd hem biedt, en die hem van zijn voorgangers onderscheiden. Het gaat om middelen binnen het theater, maar hij grijpt deze aan om iets te zeggen over de situatie waarin de westerse mens anno nu is terechtgekomen: de mens die houvast zoekt op de glibberige paden van de wereldwijde communicatie. Het resultaat is spectaculair. Het publiek wordt 80 minuten meegenomen in een totaalervaring waarin grenzen onzeker worden. Verhaal, decor, videoprojecties en ruimtelijkheid vloeien samen met muziek, die op haar beurt ook niet halt houdt bij de grenzen van het operagenre, maar pop-, jazz- en wereldmuziek binnenlaat.

Orkestmusici zetten het ruimtelijk gevoel op zijn kop door de zaal tot in de uithoeken te gebruiken. Het toneelbeeld wordt gedomineerd door een kubus, die aan een krans van draden hoog boven de vloer hangt. Hierin vertolken twee vocalisten een woelige zee van angsten, verlangens en vernietigingsdrang. Videoprojecties breiden de meeslepende beelden uit tot ver buiten de hangende kubus. Net als Müller vertolkt Francesconi hierin hoe mensen elkaar manipuleren, maar nu op een hedendaagse manier. Iedereen staat met iedereen in contact. Telkens worden nieuwe middelen het internet ingepompt om die contacten te leggen en elkaar te beïnvloeden, met als gevolg een grenzeloze onzekerheid over wat moderne mensen aan elkaar hebben.