Gergiev onder vuur. Hoe een domme uitspraak en een halfslachtige poging tot nuancering Rotterdam zorgen baart. En een groter probleem blootlegt.

Ook vanavond wordt er weer volop geprotesteerd bij een concert onder leiding van Valery Gergiev, ditmaal in het Londense Barbican. Een groot deel van de demonstranten verlangt dat het orkest zich nadrukkelijk distantieert van de Russische sterdirigent en zich openlijk uitspreekt tegen de homowetgeving in Rusland.

Klinkt bekend?

Klopt. Amper had NRC gemeld dat het Concertgebouworkest, Koninklijk nog wel, in Rusland actie zou gaan voeren tegen precies die wetgeving, of er volgde het bericht dat dit toch niet zo was. Een rectificatie noemen we dat, al bracht het NRC dat anders.

Ook de discussie is bekend. En wordt maar al te vaak over de hoofden van artiesten en sporters uitgevoerd. Politici die roepen dat een topschaatster ergens wat van moet vinden en actie moet ondernemen. Musici die datzelfde moeten doen.

Het weerwoord is al even bekend: je moet cultuur en sport niet politiek maken. Je kunt immers evenmin biseksueel schaatsen als heteroseksueel vioolspelen. En homoseksueel voetballen kan alleen bij Rene van der Gijp.

Ieder zijn eigen keuzes laten maken?

Een sporter, toneelspeler, muzikant verdient onafhankelijkheid. En moet niet gedwongen worden standpunten in te nemen die niets van doen hebben met het eigen vakgebied. In dat licht was het begrijpelijk dat premier Rutte weigerde zich duidelijk uit te spreken over het al dan niet actie voeren van het KCO in Rusland, maar er wel op wees dat de koningin daarbij aanwezig zal zijn als beschermvrouwe van het orkest en dat actie voeren dan snel een zware politieke lading krijgt. Orkestdirectie hanteerde dezelfde argumenten.

Een tikje laf is het ook. Want niemand hoeft het KCO te dwingen, het orkest mag natuurlijk wel een mening hebben. Want hoe wijd verbreid en nog altijd alom aanwezig de homohaat is, toont uitgerekend deze weken Stephen Fry in een prachtige documentaireserie.

Het geval Gerviev

Maar wat als een wereldberoemd dirigent als Gergiev, momenteel chef in Londen, daarvoor van het Rotterdams Philharmonisch en naamgever van het festival dat zijn naam nog altijd draagt, in het openbaar allerhande politieke uitspraken doet?

Vertellen dat je op huidige Russische president stemt, daar is niets mis mee. Maar wat als je even later ook vertelt dat je ook diens homowetgeving steunt? (En dan wel met droge ogen Tchaikovsky dirigeren, maar dat kan omdat die volgens die nieuwste staatslezing zijn familie miste).

En dat je Pussy Riot veroordeelt, want zij voerden hun actie “alleen maar om er financieel beter van te worden” uitgerekend op de dag dat bij een overplaatsing een van de gevangen leden ‘kwijt’ raakte?

En, om het helemaal af te maken, meent dat die wetten niet zozeer tegen homoseksualiteit zijn, maar vooral om “de Russische kinderen te beschermen tegen pedofilie”? Een gehaaste halfslachtige verklaring waarin je meldt dat je verder echt vindt dat iedereen gelijk is, wordt dan wel erg ongeloofwaardig. Dan kom je ook als Nederlands of Brits orkest niet weg met “geen commentaar” en “wij doen geen uitspraken over politieke standpunten”.

 Gevolgen voor Rotterdam?

Dat Gergiev in ruil voor zijn steun aan Poetin niet alleen vele staatsonderscheidingen mocht ontvangen maar ook vele miljoenen waarmee hij niet alleen het Kirov van de vergetelheid redde maar vooral ook zelf zeer vermogend werd, dat is op de man spelen. Maar verklaart wel zijn steun aan Poetin en de merkwaardige spagaat waarin hij en zijn orkest nu beland zijn. En waarom een stad als Rotterdam op haar beurt zich ernstig moet afvragen de steun aan het Gergiev Festival niet te heroverwegen.