Verketterd en bewierookt. In misschien wel de beste aflevering in jaren kwam naar voren waarom Zomergasten zo’n goed tv-programma is. Met dank aan gast Reinbert de Leeuw en gastheer Wilfried de Jong. 5 citaten hebben we nodig om aan te tonen waarom.
1 “Ja, dat zie je even later ook”
Zomergasten is geen ’24 uur met’, geen diepgravend, open interview met tijd als belangrijkste ingrediënt. Wilfried de Jong heeft zich overduidelijk goed voorbereid, want tijd schiet tekort met zo’n gast. Meer dan louter de door De Leeuw uitgekozen fragmenten bekeken, maar ook de hele documentaires waaruit ze geknipt waren. En hij is niet te beroerd om dat te laten merken. “Ja, dat zie je even later ook” en “mooi ook hoe hij verder zegt…” . Zo hoort het ook.
Het is geen ’24 uur met’, waarin De Jong – alleen al door de setting van dat programma – de confrontatie wel aan moet gaan. Deze avond dus geen lastige vragen over cultuursubsidies, waar De Leeuw zowel als ontvanger als adviseur bij het uitdelen een grote rol vervulde.
Hier is De Jong de hoffelijke gastheer die ruimte biedt.
2 “Ik moet jou af en toe stopzetten”
Reinbert de Leeuw is de muziekleraar die we allemaal hadden willen hebben. Aan het begin van de uitzending maakt De Leeuw duidelijk dat hij gekozen heeft voor één thema, één verhaal, hooguit met een enkel uitstapje richting theater en film. Geen bonte verzameling fragmenten, geen Peyton Place, maar een muziekcollege.
En wat voor een!
Gelardeerd met ankedotes, historische achtergronden, passie en emotie ging van het Stravinsky naar Schönberg, via Ives naar John Cage, via Schubert naar Messiaen, Andriessen, Liszt en Oestvolskaja om via Vivier uiteindelijk bij Bach uit te komen. En dat alles met prachtige beelden en dito uitleg.
De Jong komt er zo nu en dan amper tussen, en moet De Leeuw uiteindelijk stopzetten.
Geen wonder dat onze zuiderburen jaloers zijn op zo’n televisieavond met een inmiddels meer dan vijfentwintigjarige geschiedenis.
3 “Biografie interesseert me geen bal”
Het duurt meer dan een half uur, maar dan komt hij toch op tafel. De biografie die in no time een tweede druk kreeg. En na De Leeuws vileine opmerkingen lijkt een derde druk van Thea Derks’ kloeke Reinbert de Leeuw: man or melody een kwestie van tijd.
[bol_product_links block_id=”bol_53e8780fa779f_selected-products” products=”9200000026257133″ name=”thea” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”564″ cols=”1″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]De Leeuw verbiedt uiteraard niets, maar… Een tactiek die keer op keer terugkeert. Zoals in een fragment over de recente niet bepaald soepele samenwerking tussen Louis Andriessen en het Concertgebouworkest; De Leeuw wil zich niet negatief uitlaten over orkest of dirigent, maar…
“Een vreemde geschiedenis”, noemt De Leeuw de ophef rond de biografie nu, waarin hij misschien wat “laf” of “naïef” was, maar waarbij hij binnen een minuut spreekt over “te kwader trouw”. “ontelbare fouten” en “lacunes”. Om te eindigen met “Ach, je leert er ook weer wat van.”
De kijker ziet De Jong even denken: zal ik nu doorvragen, want hoe is het mogelijk dat zo’n slecht boek louter lovende recensies krijgt door vakgenoten, maar hij wacht.
Opzettelijk, zo blijkt later.
4 “Was je ook verliefd?”
De eigen composities van De Leeuw blijven ietwat onderbelicht deze avond. Jammer, want niet alleen zijn rol als uitvoerend muzikant en dirigent én bestuurder zijn van immens belang voor niet alleen de Nederlandse muziekwereld, zijn eigen composities verdienen veel meer aandacht. Maar juist als het over misschien wel zijn meesterwerk Im wonderschönen Monat Mai gaat en over Barbara Sukowa, die De Leeuw’s muze wordt genoemd, kiest De Jong voor de meest persoonlijke benadering. Hij vraagt: “Was je ook verliefd?” en citeert daarbij uit de biografie van Derks.
5 “Ik wantrouw alle quotes die uit de biografie komen!”
Ditmaal valt De Leeuw uit zijn rol en antwoordt bevestigend, realiseert zich wat hij net gezegd heeft en herpakt zich: “Ik vind jou een ontzettend aardige man, maar hier wil ik het nu niet over hebben…”
[bol_product_links block_id=”bol_53e8787a40caa_selected-products” products=”1002004005948259″ name=”sukowa” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”500″ cols=”1″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]De grijns op het gezicht van De Jong spreekt boekdelen. Hij hoeft niet als voorgangers Joost Zwagerman en Connie Palmen nadrukkelijk zijn stempel op de uitzending te drukken. Hij bereidt zich grondig voor. Weet dan waar de pijnpunten liggen. En toont ze.
De gastheer heeft geen oordeel. Dat is aan de kijker en de lezer van Derks’ biografie.
Daarin belicht Derks ook elementen uit het persoonlijk leven van De Leeuw. Maar zijn die zo erg? Het valt allemaal wel mee met die biografische onthullingen. Goed, we leren wat over het ouderlijk huis, en hoewel dat niet helemaal doorsnee is, is het nou ook weer niet schrikbarend. We lezen dat enige vorm van rancune hem niet vreemd is, en dat hij soms ook zaken teveel naar zichzelf toetrekt. Net een echt mens dus. Maar Derks psychologiseert nergens, geeft alle ruimte aan vele stemmen, die elkaar daarbij veelvuldig tegenspreken.
Wat het boek vooral biedt, is een onmisbare beschrijving van moderne muziek in Nederland, met een begrijpelijke hoofdrol voor Reinbert de Leeuw. Wat Alex Ross’ The rest is noise is voor de geschiedschrijving van de moderne westerse muziek, is Thea Derks’ Reinbert de Leeuw: man or melody voor de geschiedschrijving van de moderne Nederlandse muziek.
[bol_product_links block_id=”bol_53e88a0a55dc2_selected-products” products=”1000004001275923″ name=”satie” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”250″ cols=”1″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]
English (UK) 
Nederlands 
Français 
