Het is een van de meest voorbesproken voorstellingen van dit Holland Festival. Kranten, tijdschriften en webmagazines doken massaal op The End met de Japanse superster Hatsune Miku. Dat ze niet echt is. Over ons aller fascinatie voor het virtuele en technologie. Over haar tweeënhalf miljoen Facebookvrienden. Over de fans die meer dan 100.000 liedjes voor haar hebben geschreven. Over de kostuumontwerpen van Vuitton. Het was allemaal nogal voorspelbaar. Jammer genoeg blijkt The End dat ook.
‘Als ik de menselijke perfectie zo dicht benader, betekent dit dat ik dan ook kan sterven?’ Die vraag staat, in vele variaties, centraal in The End. Enerzijds kan Hatsune natuurlijk niet sterven, omdat ze niet leeft, niet bestaat. Anderzijds is ze afhankelijk van woorden die mensen haar laten zingen. Zonder sterft ze. Voortdurend wordt met deze paradox gespeeld. Maar hoewel The End schijnbaar gaat over bijna filosofische kwesties, wordt dit niet of zeer voorspelbaar uitgewerkt.
Marketingtool en ‘aidoru’
Hatsune Miku is bedacht als marketingtool. Ze begon als mascotte voor de software van Crypton Future Media en het zangsyntheseprogramma Vocaloid van Yamaha. Aanvankelijk zonder al te veel succes, waarop de CEO van Crypton bedacht dat ze een idool, een ‘aidoru’, nodig hadden. Mangamaker Kei creëerde daartoe een zestienjarig meisje met een hartvormig gezicht met grote ogen en twee paardenstaarten, een meter 58 lang en 42 kilo zwaar.
Nog altijd met weinig succes. Pas toen ze gekoppeld werd aan de stem van manga-actrice Saki Fujita veroverde ze Japen en de rest van de wereld, zeker toen spelletjesgigant Sega mee ging doen.
Open sourced creativiteit
Waar bijvoorbeeld Disney angstvallig met tientallen rechtszaken per jaar haar creaties beschermt, is Hatsune Miku open sourced. Iedereen kan met Vocaloid zijn eigen liedjes maken en met software van Sega videoclips. Andere vormgevers en clipmakers mogen met haar beeltenis doen wat ze willen, er zelfs geld mee verdienen.
Het past bij de Japanse traditie van het volgen van een karakter in plaats van een beroemdheid. Het leidde al snel tot de genoemde meer dan 100.000 liedjes en heuse stadionconcerten, die door Crypton Future Media in HD gefilmd en integraal op YouTube worden geplaatst – Hatsune Miku oogt daardoor altijd verbluffend goed. Ze zingt daarbij elk denkbaar genre en speelt in honderdduizenden clips, van braaf en kinderlijk tot gothic, horror tot – onvermijdelijk – harde porno. Hoewel Crypton Future Media dat laatste niet toejuicht, staan ze zelfs dat toe.
Gratis reclame maken
Het klinkt als de toekomst en bijna te mooi om waar te zijn. Als aidoru lijkt Hatsune Miku zoveel meer dan een marketinginstrument, maar ze heeft zich daar nadrukkelijk nog niet van losgezongen. Want al die vrijheid is uiteindelijk louter bedoeld om verkoop van de software te stimuleren. Yamaha en Vocaloid zijn ook gewoon de opdrachtgevers van The End.
Componist Keiichiro Shibuya heeft ongetwijfeld in alle vrijheid kunnen werken, maar ook hij kan niet aan die andere paradox ontsnappen: Hatsune Miku is vrij en van iedereen, maar de software is niet gratis, en met ieder nieuw liedje dat wie dan ook voor haar schrijft, draagt de maker bij aan de reclame voor Vocaloid. En hoewel iedereen mag maken wat hij wil, mogen de softwaregiganten al die geüploade creaties ook gebruiken. Met haar gebruikersovereenkomsten was Vocaloid Facebook jaren voor.
Voorspelbare beelden en glitches
The end valt visueel echter behoorlijk tegen. Niet alleen blijkt het hologram niet echt spectaculair, de overige 2- en 3D-beelden zijn nogal clichématig. Wanneer er gezongen wordt over vuilnis in de straten en kraaien, zien we vuilnis in de straten en kraaien. Sterven is een soort verdrinken, de onzekerheid van Hatsune of ze nu wel of niet kan sterven wordt vooral in roterend zweven gevat, en alle glitches die moeten benadrukken dat we in een digitale wereld zitten doen hopeloos gedateerd aan. Technisch is inmiddels al veel meer mogelijk, maar nog ergerlijker is dat de gebruikte techniek geen moment in dienst staat van de productie.
Diezelfde glitches domineren al even gemakzuchtig ook de muziek, gekoppeld aan de nodige vervorming, voorspelbare technobeats en luie melodieën. Van lange lijnen of een groter muzikaal concept is totaal geen sprake, en hoewel de componist als ‘uitvoerende’ zelf aanwezig is op het podium, voegt dat niets toe. Wat hij ‘produceert’ had evengoed ook geprogrammeerd kunnen worden.
Na afloop blijkt hoezeer hij nu al mee geprogrammeerd is: hij timet zijn buigingen op die van het hologram dat achter hem staat.
Commercial
Vlak voor het einde van The End zingt Hatsune Miku razendsnel en zonder adempauzes, om de zoveelste maal haar artificiële eigenschappen te benadrukken, dat ze zonder input en nieuwe woorden daadwerkelijk misschien wel sterft. Verpakt als een bespiegeling op het virtuele, is dit de sluikreclame ver voorbij.
Opeens lijken Crypton Future Media, Vocaloid, Yamaha en Sega helemaal niet te verschillen van Disney. Want open sourced of niet: al deze multinationals willen gewoon dat de consument, het liefst wereldwijd, de beurs trekt voor weer een nieuwe gadget, de nieuwste versie van Vocoloid of een spel van Sega.
Zijn we er dan toch allemaal ingetrapt? Hebben we niet gewoon naar een anderhalf uur durende commercial zitten kijken?
English (UK) 
Nederlands 
Français 
