The woman behind the maestro: Together and yet apart #Aaltje from Sweden

Aaltje van Buuren geniet van haar drukke bestaan. Ze is de echtgenote van de succesvolle sterdirigent Jaap van Zweden. Haar charme en energie zet ze wereldwijd in voor non-profit organisaties die het dagelijkse leven van autistische kinderen verbeteren. Muziek en kunst zijn krachten die als een rode draad lopen door alles wat ze aanraakt.

De familie is iedere week te zien op televisie in een zevendelige serie rondom de successen van Jaap. Het leven van de maestro wordt in kranten en tijdschriften beschreven en besproken. Stichting Papageno, die Jaap en Aaltje samen opgericht hebben nadat hun autistische Benjamin werd geboren, krijgt zelfs Koninklijke aandacht. Overal op de foto’s staat naast de beroemde dirigent een mooie vrouw met halflang haar in elegante jurken en een charmante uitstraling: Aaltje van Buuren. Hoe ziet een leven naast een maestro er uit?

Ik zit in brasserie KEYZER in Amsterdam pal naast het Concertgebouw. Het is een bewolkte vrijdag in februari. Aaltje van Buuren arriveert een paar minuten later op de fiets. Ze komt binnen, legt haar leren jasje opzij en bestelt een espresso. Als ze zit kijkt ze meteen naar haar mobiel. Ze is eigenlijk te druk, zegt ze, toch neemt ze de tijd voor dit gesprek.

Happiness

Aaltje zou zich achter Jaap kunnen verschuilen en als moeder van vier kinderen van het welslagen van haar man een goed leven leiden. Toch kiest ze voor een eigen weg. Waarom?

‘In het leven gaat het erom gelukkig te zijn, anders loop je vast. Geluk hangt zeker niet van geld af. Het is een proces. Iedereen krijgt in zijn eigen leven kansen waardoor zij of hij voor keuzes komt te staan. De eigen wil zal de weg bepalen,’ zegt Aaltje. Een haarlok bedekt haar rechter oog, ze schuift hem opzij en neemt een slok van haar espresso. De in het licht schitterende steentjes van de ring om haar middelvinger leiden me kort af.

Ze praat verder. ‘Hartstocht is het belangrijkste ingrediënt. Dat betekent natuurlijk niet dat je meteen gelukkig wordt als je je hart volgt. De moed de situaties te aanvaarden die op je pad komen en toch in harmonie met je geestdrift te blijven, leiden in vele opzichten tot intens geluk. Als je gelukkig bent kan je geven en als je geeft ontvang je ook veel terug. Dat moest ik zelf ook ontdekken.’

‘Kijk, Jaap en ik zijn al drieëndertig jaar samen. Wat ons vanaf het begin tot heden gelukkig maakt is een weg volgen waar we ons ieder op onze eigen manier nuttig voelen en tegelijkertijd verschil maken. Samen en toch apart, niet makkelijk maar zeker de moeite waard. Voor Jaap is dat muziek. Hij heeft jaren nodig gehad om erachter te komen dat zijn passie niet zozeer de viool als wel het dirigeren is. De laatste jaren als dirigent beleeft hij veel sterker en dieper dan alles wat hij ooit als violist meegemaakt heeft.’

‘Voor mij kwam de uitdaging met het moederschap. Met eenentwintig kreeg ik ons eerste kindje. Het moedergevoel overweldigde me, het voelde bij ieder volgend kind bijzonder. Het vierde en laatste kind was onze Benjamin met autisme. Het begin was moeilijk, we verzetten ons tegen de voorspellingen van artsen die onze hoop op zijn toekomst beperkten. Maar hij is toch niet minder, dacht ik altijd en toen viel het kwartje, autisme moest voor mij uit de taboesfeer. Door Benjamin ontdekte ik een roeping. Sinds zijn jongste jaren heb ik de overtuiging dat een kind met autisme een leven kan krijgen dat hij/zij verdient. Ik wil ook de ouders een gevoel geven dat hun gehandicapte kind hun behalve problemen ook iets zeer waardevols en bijzonders bieden kan.’

Aaltje begint meteen over een diagnostisch centrum voor autistische kinderen te praten. Ze noemt tal van instituten in Nederland en in het buitenland die met vroege herkenning van autisme bezig zijn. In plaats van er op in te gaan, blijf ik bij haar persoon. Het lijkt voor Aaltje niet zo makkelijk over zichzelf te praten. Wat is haar missie?

Muziek

‘Ik geloof in de kracht van muziek en kunst, niet slechts als luisteraar of kijker maar als ervaren projectleider van Stichting Papageno en als kunstonderwijsdeskundige. Al twintig jaar pleit ik voor de zeer belangrijke rol van muziek, met name klassieke muziek, voor iedere vorm van speciaal onderwijs. In al mijn initiatieven probeer ik het sociale en helende aspect van muziek te benadrukken en naar boven te brengen. De schijnwerper richt ik daarbij op de talrijke resultaten, die voor zichzelf spreken.’

Haar telefoon rinkelt. Ze verontschuldigt zich en neemt op. Het is Jaap. Ze deelt hem mee waar ze is. Als ze de telefoon met de hand teruglegt, maakt de ring een hard geluid tegen het tafelblad. De espresso is op. Er staat nog een glaasje water naast. Ze laat het staan. ‘Met Jaap naast me en met onze vier kinderen, waarvan ieder op hun manier met muziek verbonden is, beïnvloedt muziek natuurlijk ook mijn leven. Toch voel ik me een pionier in de missie via muziekklanken te communiceren en via muziektherapie te laten genezen. Er is nog zo veel te doen, zo veel te ontdekken.’

‘Ik kan geen partituur lezen en ook geen instrument spelen maar daardoor ben ik onbevangen. De jaren dat ik met Benjamin en autisme bezig ben hebben mijn muzieksensoren aangescherpt, ik merk steeds nieuwe aspecten op. Ik zie bijvoorbeeld muziek als een taal die voor kinderen met een verstandelijke beperking de verbinding tussen hun eigen wereld en de omgeving mogelijk maakt. En dat op zich is al een behoorlijke stap. Overal zie ik kansen liggen om deze mensen uit hun isolement te helpen. Ieder ontwikkeling in deze richting kan bijdragen aan de muziekwetenschap van de toekomst. Waarom niet proberen, waarom niet doorzetten?’

Succes

Aaltje omschrijft de Stichting alsof het haar vijfde kind is. Alles wat daar gebeurt raakt haar hart en ziel. Maar ze heeft ook een man. Wat doen ze als ze niet in de belangstelling zijn?

‘We zijn geen standaard “dirigentenechtpaar” waar de man op de bok staat en de vrouw tijdens de repetities in de zaal zit. Natuurlijk omarm ik de kansen om overal waar Jaap een vaste positie als chef-dirigent heeft een steentje bij te dragen aan de autistische centra en het nieuws over ontwikkelingen en/of therapieën te volgen. Op die manier blijf ik op de hoogte en ben soms een doorgeefluik voor geïnteresseerde instituten en stichtingen in landen waar ik actief ben. Ik vind het ontzettend fijn mij hierin te blijven ontwikkelen en tegelijkertijd bij mijn man te zijn.’

‘Op dit moment is ons leven zeer complex. Het nadeel is dat we elkaar soms lange tijd niet kunnen zien. Toch bespreken we de belangrijkste dingen via de telefoon of skype. Soms zijn dat zeer korte gesprekken.’ Ze lacht en schuift weer de haarlok van haar gezicht. Snel kijkt ze op de klok van haar mobiel, de tijd zit erop. Ze drinkt het water op en het duurt even voordat ze de volgende zin zegt. ‘Met veel overgave regel ik op afstand of ter plekke grote en kleine dingen voor Jaap, net zoals ik heel graag tijd voor onze kinderen maak. Een voordeel van Jaaps succes is toegang tot de upperclass waar we samen naast onze verplichtingen ook voor non-profit organisaties rondom autisme opkomen. En dat is wel erg handig.’

‘Succes kan je als een sleutel zien die vele poorten open maakt maar je bent pas echt succesvol als je de welvaart met anderen deelt, dat is onze ervaring. Natuurlijk lijden we soms onder het wereldse leven. We hebben bijna geen tijd voor onze vrienden, op die manier ga je die ook verliezen. Ik mis de regelmatige ontmoetingen met mijn kinderen, zeker nu we een kleinkind hebben. Samen aan tafel gaan en over gewone dingen praten gebeurt bijna niet. Vreselijk.’

En met zijn tweeën? vraag ik nieuwsgierig, het lukt me niet me Jaap zonder zijn dirigentenstok en Aaltje op sloffen voor te stellen. Ze lacht en speelt met haar ring. ‘Als Jaap en ik eindelijk samen zijn en tijd hebben, wat zeer soms voorkomt, genieten we zoals vroeger van een lang gesprek, van goed eten en van lekker samen op de bank ploffen en een goede tv-serie bekijken. Nee, privé zijn we na zo veel jaren niet veel veranderd.’