Seks tot kunst verheven tijdens SPRING

Tongzoenen, paaldansen, voorbinddildo’s en anale penetratie associeer ik doorgaans niet met de danskunst en verwacht ik niet in een stadsschouwburg, maar voor Florentina Holzinger en Vincent Riebeek lijkt niks te gek. “Europa’s meest provocatieve performance duo” – in de woorden van Rainer Hofmann, artistiek directeur van Spring festival – liet zich voor ‘Schönheitsabend‘ inspireren door hun voorgangers, die begin 20e eeuw de dans opnieuw uitvonden met taboedoorbrekende choreografieën. In drie aktes presenteren Holzinger en Riebeek zichzelf als voortzetters van die traditie en zoeken ze de grenzen op van het theater. Maar niemand lijkt geschokt – ik niet althans – en dat zegt misschien nog wel méér.

Twee jaar geleden waren Holzinger en Riebeek ook onderdeel van SPRING Festival. Ik zat toen op de eerste rij en werd volledig overdonderd: lesbische seks met voorbinddildo, op het toneel plassen en een kippenei baren… Niks leek te gek! ‘Wellness‘ werd in 2014 dan ook dé festivalhit. Toen ik zag dat ze dit jaar zouden optreden met ‘Schönheitsabend‘, moest en zou ik er dan ook bij zijn. Toch vroeg ik me tegelijkertijd af hoe ze zichzelf zouden kunnen overtreffen. Ik dacht met ‘Wellness’ namelijk alle extremen wel gezien te hebben.

Sensueel ballet

Holzinger en Riebeek nemen het Arabisch getinte ballet ‘Sheherazade‘ van de beroemde Ballets Russes, waarin dansers voort het eerst simuleerden seks te hebben, als één van de vertrekpunten voor een dans-duet in drie aktes. De eerste akte opent met het duet van Zobeide, vrouw van de sultan, en de gouden slaaf, destijds gedanst door de beroemde danser Vaslav Nijinski. Het is een duet vol balletvocabulaire dat niet geheel onverdienstelijk gedanst wordt, maar me wel doet smachten naar wat komen gaat. Het ballet dat in 1910 zo controversieel was doet nu ontzettend braaf aan.

Gelukkig hoef ik niet lang te wachten. Holzinger en Riebeek simuleren namelijk niet. Ze tongzoenen echt en de dans wordt steeds sensueler. Dan kleden de performers zich ten tonele om en maken ballet en balletmuziek plaats voor een paaldans-act op het upbeat nummer ‘Shine’ van Years & Years – één van de hoogtepunten van de avond. Met een deadpan face kronkelen ze om elkaar en de palen heen, maar je kunt op afstand voelen hoeveel plezier daarachter schuilgaat. Zelf voel ik vlinders in mijn buik van enthousiasme en mijn mond valt letterlijk open van verwondering. Mijn ogen groot en oplettend omdat ik geen moment wil missen. Holzinger en Riebeek weten paaldansen tot kunst te verheffen.

Voorbinddildo

Net zoals in ‘Wellness’ is een voorbinddildo onderdeel van de ‘Schönheitsabend’, maar waar Holzinger zich toen liet nemen door een vrouwelijke medespeelster, terwijl ze rustig door modebladen bladerde, penetreert ze nu zelf haar partner Riebeek. Meerdere minuten dansen ze samen, continu van positie veranderend, zonder dat de (enorme!) dildo hem verlaat. Door gebrek aan gekreun en gezichtsuitdrukking van genot, ligt de nadruk niet op het pornografische, maar juist op het choreografische element van het duet, dat een ongekende mate van creativiteit toont.

De tweede akte van ‘Schönheitsabend’, geïnspireerd door het laatste optreden van Nijinski voordat hij opgenomen werd in een psychiatrisch ziekenhuis, is even provocerend, maar op een volledig tegenovergestelde manier. Zo uitbundig als de eerste akte was, zo ingetogen is de tweede. Riebeek, gehuld in een strakke blauwe onesie, vertelt ons dat ze ons zullen laten zien hoe kunstenaars werken, hoe ze lijden en… hoe ze genieten – maar dat laatste blijft uit. Riebeek, als Nijinski, weigert te dansen voor het publiek. Het podium is te vies, objecten staan verkeerd, het moment mist, etc. Lange tijd zit hij op een zwarte keukentafelstoel vooraan op het toneel en kijkt hij het publiek aan, zijn linkerhand voorzichtig wrijvend over zijn linkerbeen.

Naakt

Wetend wat deze performer kan, is het pijnlijk om te moeten wachten. Holzinger zit – gefrustreerd – linksachter op het toneel in avondjurk achter een witte piano en probeert hem al spelend over te halen om in beweging te komen, maar verstoort volgens Riebeek het moment dat hij met het publiek heeft: “No, no, they are right there with me!” zegt hij lief lachend en ons schuin aankijkend. Pas wanneer de akte reeds over lijkt en Riebeek backstage verdwenen is, komt hij één minuut terug met een reeks sissonnes and assemblés (balletsprongen). Helaas spettert het door gebrek aan ballettechniek niet van het podium af.

In de derde akte zijn ‘Nijinski’ en zijn partner in het hiernamaals. Holzinger loopt halfnaakt naar artistiek directeur Rainer Hofmann, die naast mij op de voorste rij zit, en vraagt hem haar te helpen haar bloempakje aan te trekken. Niet veel later verschijnt Riebeek naakt op het toneel met slechts een blonde pruik en een nep hertengewei. Terwijl Riebeek ons vertelt over hoe het duo elkaar heeft leren kennen, bindt Holzinger fluorescerend gekleurde touwen om Riebeek’s torso en voeten heen. De spanning stijgt als duidelijk wordt dat Riebeek opgehangen gaat worden aan het rek achter op het podium. Terwijl Riebeek in het donker in booghouding rondjes draait, klimt Holzinger in de paal en giet fluorescerende verf over hem heen. Een mooi beeld, dat veel langer had mogen duren.

Sex and the City

Het opvallendste aan ‘Schönheitsabend’ zijn niet de provocaties, maar dat het publiek niet gechoqueerd lijkt. Het duet met anale penetratie wordt na afloop van de voorstelling al net zo emotieloos besproken als het gedanst is. Nu kun je beargumenteren dat mijn generatie – die in de jaren ’90 opgroeide met ‘Sex and the City’ en documentaires vol sekstips – het simpelweg allemaal al eens gezien heeft, maar ik denk dat het komt door de genialiteit van Holzinger en Riebeek. Door in hun voorstellingen te refereren aan beroemde choreografen en dansers uit de 20e eeuw – Martha Graham in ‘Wellness’ en Vaslav Nijinski in ‘Schönheitsabend’ – en hun act in historisch perspectief te plaatsen, voorkomen ze dat hun performance plat wordt. Het plezier en hun liefde voor choreografie spat daarentegen van het podium. Alles wat als shockerend en provocerend gezien kan worden wordt in de handen van Holzinger en Riebeek mooi en interessant.