Holland Festival goes Nuclear: Atomic by Mark Cousins

Iedereen die zich de val van de muur kan herinneren is opgegroeid met de dreiging van een nucleaire aanval. En daarbij horen de idiote adviezen van overheidswege om in geval van een atoomexplosie onder de tafel te gaan zitten, liefst met een vergiet op het hoofd. En om genoeg blikvoer en water achter de hand te houden.

Vorig jaar werd gememoreerd dat de Amerikaanse aanvallen op Hiroshima en Nagasaki 60 jaar geleden plaatsvonden. De BBC droeg daaraan bij door een themaweek uit te zenden waarvoor ze Mark Cousins vroegen een aflevering van de tv-serie Storyville te maken. Het resultaat was Atomic, een documentaire, opgebouwd uit found footage, waarin de dreigingen van atoomwapens, maar ook de medische technologieën die hand in hand kwamen belicht worden. Dit klinkt misschien als een droge educatieve film, maar niets minder is waar.

Mark Cousins heeft naam gemaakt als curator, schrijver en filmmaker. Hij heeft met zijn vijftien uur durende The Story of Film de filmgeschiedenis herschreven. Met zijn smeuïge, zangerige stem vertelde hij een andere geschiedenis, een waarin niet alleen Hollywoodfilms te zien waren, maar waarin hij de wereld over reisde om zijn eigen liefde voor film te bezingen en de onze aan te wakkeren. Voor hem zijn Ozu en Sembene Ousmane minstens even belangrijk als Coppola en Chaplin. Een verfrissend perspectief.

Hetzelfde doet hij in Atomic. We moeten zijn stem missen. Voor sommigen zal dat een opluchting zijn: niet iedereen was gecharmeerd van zijn dikke Ierse accent. Maar wat wel is gebleven, is een prachtige collectie aan fragmenten, die een vervreemdende schoonheid hebben. Het deed mij erg denken aan de Franse filosoof Paul Virilio, die betoogt dat technologische ontwikkelingen niet zonder een risico op ongelukken kunnen. Hij heeft in de Fondation Cartier in Parijs zelfs een tentoonstelling gemaakt waarin hij dat thematiseerde. Hij stelde daarin ook de moeilijke schoonheid van ongelukken en rampen aan de kaak.  Ook in Atomic ontkom je niet aan de morbide aantrekkingskracht van totale verwoesting.

Waarom dan toch in het Holland Festival naar een jaar oude film kijken? Een woord: Mogwai. De Schotse band verzorgt de live score bij deze film. En dat doen ze goed. Zo goed, dat Rock Action Records de soundtrack heeft uitgegeven. Soms is de muziek dromerig en weemoedig, dan weer nachtmerrieachtig. Het is de perfecte begeleiding voor deze indrukwekkende film. Harder dan je het thuis kunt opzetten. Ik weet weer helemaal waarom het zo’n goede band is.