Première Double Play: hoe verwerk je de klassenstrijd in een zinderend potje domino?

In de jaren tachtig, toen ik een paar jaar leraar speelde op Curaçao, trok er een siddering van bewondering en huiver door de intellectuele bovenlaag van het eiland. Dubbelspel verscheen, de inmiddels klassieke Curaçaose roman van Frank Martinus Arion. Het was een klapper. Gerrit Komrij was gek op de roman.

[bol_product_links block_id=”bol_5924039b33ad6_selected-products” products=”9200000057138048,9200000005225011″ name=”harri” sub_id=”arion” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”520″ cols=”2″ show_bol_logo=”0″ show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]

Het boek kwam uit in 1973 en was veelbesproken. In 2006 deelden de Nederlandse bibliotheken nog eens 700.000 gratis exemplaren uit aan de leden, in het kader van de CPNB-campagne Nederland leest.

Uithoudingsvermogen

Ik ken veel mensen die het boek hebben en nog veel meer die het boek niet of half hebben gelezen. 393 pagina’s over een potje domino onder een tamarindeboom, gelardeerd met klassenverschillen en gesprekken over wereldbestormende gemeenschapsdromen vragen stamina. Half Nederland stond destijds op de centraal verwarmde barricades, maar Dubbelspel bleef een vreemde kluif.

Maak daar maar eens een boeiende film van.

Donderdag 25 mei gaat Double Play, de Engelstalige verfilming van Dubbelspel, in Nederlandse première. Het boek bevat genoeg ingrediënten om er een pakkende film van te maken. Dubbelspel zit vol verraad en intriges, spelers hebben stiekeme relaties met elkaars vrouwen, er wordt gehoerd en gesnoerd en uiteindelijk gemoord. En dat alles onder één boom, aan één tafel, in één etmaal in een broeierige tropische omgeving.

Groene wikkel

Daarbij komt dat Dubbelspel een allegorische wervelstorm is. Elk element in het verhaal kent zijn tegenstelling, schaduwbeeld, spiegeling of dubbele bodem. Geen schoen, piano of briefje van vijf gulden is toeval in deze roman. Voor een regisseur is het kiezen uit een doos chocoladereepjes. Wat je ook kiest, er blijft altijd wel een groene of paarse wikkel liggen die de lekkerder kan zijn.

Veel producenten hebben zich stukgebeten op een poging het veelpluimige boek te verfilmen. In Double Play is een raamvertelling toegevoegd. De succesvolle dokter Ostrik Fiel keert anno nu terug naar zijn geboorte-eiland om zijn jeugd te herbeleven, en in het reine te komen met het dramatische potje domino, waarvan hij veertig jaar geleden als arm zwart jongetje getuige was.

Campo Allegre

Schoenen zijn een belangrijk motief in de film. Dokter Ostrik draagt nu een mooi pak en rode glimschoenen aan zijn voeten. Die had hij destijds niet, als zoon van de boomsterke taxichauffeur Boeboe Fiel. Hij kon soms zelfs niet naar de middelbare school, omdat zijn vader Boeboe het geld dat hij met zijn taxiritten verdiende, verbraste in het befaamde (nog immer bestaande) Curaçaose hoerenkamp Campo Alegre. Er was domweg geen geld om schoenen voor het jochie te kopen.

Het potje domino speelt zich af voor het gele huisje met schuine muren van Boeboe en Nora Fiel. Een ’type slavenhuisje’. Deurwaarder Manchi Sanantonio, een van de andere dominospelers, heeft een huis met maar liefst acht kamers. Met een muziekkamer (hij kan geen noot spelen) en een studeerkamer (waar hij de krant leest). Met zijn mooie maar belachelijk grote huis wil Manchi alle andere huizen in de buurt in de schaduw stellen. Hij is een zwarte patser met een intellectuele en strijdbare Curaçaose vrouw, Solema, die hem in alles overvleugelt.

Dan is er nog oud-varensgezel Janchi Pau, de derde speler. In het begin van de roman een notoire losbol en vrouwenjager. Hij bewoont een verwaarloosd en onafgebouwd huis. Speler nummer vier is de van Saba afkomstige Chamon Nicolas, die vijfentwintig jaar tevoren als gevolg van de ‘boom’ door de olieraffinaderij naar het eiland werd gelokt en er is blijven hangen. Hij is, onder meer, een kleine dief.

Veelbetekende schoenen

Achter de façade van een ‘volks’ spelletje domino worden de tegenstellingen tussen de Europese en de Antilliaans cultuur slag voor slag uiteengerafeld. Tijdens het potje domino hangen er schoenen aan de tamarindeboom, zo wordt de score bijgehouden. Als een team een slag verliest, krijgen de verliezers een schoen. Want als je iemand schoenen geeft, bestempel je hem tot je slaaf. Winnaars geven schoenen aan verliezers, die zichzelf – volgens het spelritueel – niet hebben ‘bevrijd’.De schoenen zijn zwart geverfd: doodssymbolen voor de verliezers. Om dat alles heen hinkepinkt Boebie Fiels zoon Ostrik op zijn blote kakkies. Moeder Nora Fiel probeert stiekem de aandacht probeert te trekken van Chamon, met wie ze een verhouding heeft. Ze wil geld van hem om schoenen voor Ostrik te kopen.

Alles bij elkaar is dit potje des doods een catastrofale cocktail. Winnen of verliezen is een zaak van leven of dood.

Onstuitbaar moralisme

Frank Marinus Arion schreef een roman met evenveel lagen als de Rembrandttoren. Tijdens het spelletje domino komen de botsing tussen de zwarte en de blanke cultuur aan de orde, de teloorgang van de cultuur van de blanke overheersers, het primaat van de zwarte gemeenschapszin en de opkomst en inzet van de vrouw, dé redding voor het eiland Curaçao. Het is eigenlijk best veel tegelijk.

Kun je al die motieven in een film stoppen? De grootste opgave voor de makers was ongetwijfeld het intomen van Arions onstuitbare moralisme. Dubbelspel is groots en origineel maar Arion kan een vervelende prediker zijn (waar zijn latere romans aan ten onder gingen). De auteur is werkelijk verzot op lange redeneringen. Janchi Pau, de spreekbuis van de auteur, wordt gaandeweg het verhaal een geborneerde betweter en ‘getuiger’. Als Double Play daar een mespuntje te veel van mee krijgt, wordt het een vervelende film.

‘Welcome to the living paradox that is Curaçao,’ zegt de trailer. Dat is nogal een hol begrip dat op elk Caribisch eiland kan slaan.Heel benieuwd hoe die paradox in de film gestalte krijgt.

Protestant Blanku

Mijn grootste vrees is dat de regisseur onder de verleiding bezwijkt het eiland te mooi maken: weelderig wuivende palmen, aanrollende golven, aangelengd met de romantiek van de armoede en opspattende salsadeuntjes. Curaçao is geen mooi eiland. Curaçao is een interessant eiland. Met zijn verleden van ‘protestant blanku’, de witte slavenmeesters, zelfs veruit het interessantste eiland van ‘onze’ Antillen. (Sla Cola Debrots novelle Mijn zuster de negerin er maar op na.)

[bol_product_links block_id=”bol_592403e763277_selected-products” products=”1001004001512077″ name=”harri” sub_id=”cola debrot” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”250″ cols=”1″ show_bol_logo=”0″ show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]

We gaan het zien. Mannen en vrouwen boven de 50 jaar kunnen in elk geval uitkijken naar acteur Louis Gossett Jr., de nu 80-jarige Oscarwinnaar die in An Officer and a Gentleman (1982) een meedogenloze drill-sergeant neerzette. Elke kijker met een beetje romantisch hart in zijn donder heeft het beeld nog op zijn netvlies staan: Richard Gere die in een hagelwit vliegeniersklofje zijn vriendin de fabriek uit tilt. Zo bevrijd je je toekomstige vrouw uit de ellende.

Verlichte vrouwen, in de roman verzinnebeeld door Manchi’s Solema, moesten 40 jaar geleden al het eiland redden. Heel benieuwd hoe de Amerikaanse regisseur Ernest Dickerson dat thema in een potje domino weet te verwerken.