Jesper Ganslandt filmde zichzelf en zijn zoontje van 4 in een intens vluchtverhaal. ‘Het heeft de band tussen ons sterker gemaakt.’

Vorig jaar presenteerde het Rotterdams filmfestival zich als een planeet. Dit jaar worden we uitgenodigd de bewoners van die planeet te ontmoeten op het festival dat 24 januari van start gaat. ‘Meet the humans of planet IFFR.’ Die komen we niet alleen tegen in de ruim 500 lange en korte films van dit evenement. Het programma is ook rijk gelardeerd met lezingen, debatten en performances. Charlotte Rampling opent de reeks Talks. Er is een live optreden van jazzlegende Milford Graves, er zijn VR-producties, en tegen het eind van het festival is er de uitbundige popspektakelperformance van de Japanse groep Miss Revolutionary Idol Berserker. Om maar een paar voorbeelden te noemen.

Ik ontmoet nu alvast, telefonisch, de Zweedse regisseur Jesper Ganslandt, maker van de openingsfilm Jimmie. Na een hectisch weekend is Jimmie vertoningsgereed en verstuurd naar Rotterdam. Eindelijk heeft hij tijd om even te bellen.

Vluchtverhaal op z’n kop

Volgens festivaldirecteur Bero Beyer sluit Jimmie uitstekend aan bij het streven van het festival om de wereld vanuit nieuwe invalshoeken te bekijken. Jimmie zet het bekende vluchtelingengegeven op z’n kop. Hier geen Afrikaan of Syriër op weg naar Europa. Jimmie draait het om. Een fantasie over een Zweedse vader die met zijn hoogblonde zoontje van vier te voet naar het zuiden vlucht. Opgejaagd door een gewelddadige dreiging, kruipend door hekken, sjouwend door de velden, schuilend voor patrouilles. Een ware onderdompeling, gefilmd vanuit de beleving van het kind. Soms een beklemmende nachtmerrie, maar ook met verrassend intieme en warme momenten.

In 2010 ontregelde Ganslandt het Rotterdamse festivalpubliek met zijn thriller The Ape. Drie jaar daarvoor draaide in de filmtheaters zijn veelgeprezen debuut Falkenberg Farewell. Een impressionistische film, geïnspireerd op de laatste zomer die Ganslandt met zijn vrienden in zijn geboorteplaats doorbracht. Die fragmentarische, associatieve, soms droomachtige stijl zien we nu weer terug in Jimmie. Een heel ander, veel grimmiger verhaal. Toch is de verleiding groot die nieuwste film eens naast dat melancholieke debuut te houden. Slaat die vergelijking ergens op?

Thuiskomen

“Ik denk het wel”, bevestigt de maker, die destijds zonder filmopleiding aan Falkenberg Farewell was begonnen. Iets dat hij achteraf als een voordeel ziet. “Zo had ik de kans om zelf mijn eigen manier van vertellen te ontdekken. Je kan het poëtisch realisme noemen. Ik wil graag de kijker onderdompelen in een emotionele wereld, dat vind ik interessanter dan het traditionele ‘wie krijgt het met wie en waarover aan de stok'”, zegt hij, lachend.

“Na Falkenberg Farewell heb ik met The Ape en de ensemblefilm Blondie andere dingen uitgeprobeerd. Jimmie zie ik als een terugkeer naar die manier van filmen waar ik echt van hou. Het is een soort thuiskomen. Het voelt heel vertrouwd en fris tegelijk”, aldus de regisseur, die Terrence Malick en Steven Soderbergh noemt als filmmakers die hem inspireren.

Vader en zoon

Een andere overeenkomst tussen Falkenberg Farewell and Jimmie is dat Ganslandt er ook zelf in acteert. Hij speelt nu de vader van Jimmie. Zijn eigen zoontje Hunter is Jimmie zelf.

“Het was niet altijd makkelijk, maar zelf acteren helpt me om echt het gevoel te pakken te krijgen van de wereld die ik creëer. Mijn eigen zoontje laten meespelen is iets waar ik wel heel lang over heb nagedacht. Ik wilde hem niet iets mee laten maken wat naar of traumatisch zou kunnen zijn. Maar ik was tijdens de opnamen altijd bij hem. Het heeft de band tussen ons zelfs sterker gemaakt.”

Het is een vluchtverhaal, maar gaat het misschien ook over vaderschap?

“Ik zou zeggen dat het in de allereerste plaats een verhaal is over een kind dat noodgedwongen de wereld en de ingewikkelde zaken van volwassenen ontdekt. Je ziet dat door zijn ogen. Misschien gaat het ook wel over vaderschap, maar het gaat vooral over hoe het is kind te zijn. Over de angst dat je de mensen die dichtbij je staan, zoals je vader, kan verliezen. Jimmie leert zich aan te passen en te overleven, maar hij wil ook dicht bij zijn ouders zijn.”

Is die ontdekkingstocht van Jimmie ook te vergelijken met de jongelui in Falkenberg Farewell, die aarzelen om de stap naar volwassenheid te zetten?

“Dat kan je wel zo zien. Op allerlei momenten in ons leven kunnen we voor een nieuwe stap komen te staan. In een film kunnen we dat meebeleven. We stappen in een wereld die herkenbaar maar toch anders is. Dat is de kracht van cinema.”

Echte emoties

In de film is Jimmie’s moeder spoorloos verdwenen. Was Hunters moeder tijdens de opnamen wel in de buurt? En was dat niet verwarrend voor hem?

“Ja, omdat Hunter haar miste was ze er tijdens de tweede helft van de opnameperiode ook bij. Het was goed om samen te zijn. Het was voor hem minder verwarrend dan ik had gevreesd. Hij is heel slim, hij begreep al snel dat het maar doen alsof was. Bovendien zijn we door ons werk al vaak van huis. Hij is er wel een beetje aan gewend dat iemand er niet is.”

Maar als hij in de film verdrietig is, of een beetje bang, speelt hij dat dan of is het echt?

“Ik dacht eerst dat ik situaties zou moeten creëren om dat uit te lokken, maar dat was niet nodig. Een kind van vier kan door heel gewone dingen al overstuur raken, bijvoorbeeld als het niet lukt om een deur dicht te doen. En natuurlijk zijn er die kleine momenten waarop hij zijn moeder echt even mist. Als je zoiets vangt met de camera is het al genoeg. Even later is het weer voorbij en heeft hij plezier. In werkelijkheid voelde hij zich op zijn gemak. Anders had ik het nooit gedaan.”

Ontdekking

Jimmie gunt de kijker een nieuwe blik op de wereld, maar gaf het maken van de film Ganslandt ook zelf een nieuw perspectief?

“Op twee manieren. In de eerste plaats het werken met een kind. De ontdekking hoe eerlijk en echt dat kan zijn. Daar hoef je je alleen maar voor open te stellen om iets waarachtigs te krijgen, iets dat direct verbinding met de kijker maakt.”

“Daarnaast kon ik als het ware heel even in de schoenen staan van die mensen die te voet, met alleen de spullen die ze kunnen dragen, van de ene plaats in de wereld naar de andere proberen te komen. Je weet dat zoiets een enorme onderneming is, dat het heel moeilijk is, maar nu kreeg ik daar klein glimpje van mee.”

Noemde ik Jimmie daarnet Ganslandts nieuwste film? Dat is niet helemaal correct. Parallel aan Jimmie draaide hij ook nog zijn eerste Engelstalige film Beast of Burden. Deze misdaadthriller met Daniel Radcliffe in de hoofdrol beleeft in februari zijn Amerikaanse première.

Uitspattingen

Het als vanouds overvolle programma van Rotterdam heeft twee belangrijke thema’s. In het onderdeel History of Shadows zien we films die verliezers van de geschiedenis uit de schaduw halen. Het themaprogramma Pan African Cinema Today (PACT) is een vervolg op Black Rebels van vorig jaar. Een breedbeeldblik op de Afrikaanse cinema en films uit de Afrikaanse diaspora. Van postkoloniale geschiedenis tot urgente actualiteit. Met zondag de zes uur durende talkshow Bridging the Gap.

Een unieke installatie is Sleepcinemahotel van IFFR-stamgast Apichatpong Weerasethakul. Een echt hotel waar je letterlijk mag wegdromen bij de geprojecteerde beelden.

Voor liefhebbers van filmische uitspattingen is er de terugkeer van het in bizarre films gespecialiseerde onderdeel Rotterdämmerung. Met Maximum Overdrive viert het festival de explosieve wedergeboorte van de waanzinnige jaren negentigstijl.

Acht titels van beginnende talenten zijn geselecteerd voor de competitie om de Hivos Tiger Award. Waaronder het experimenteel getinte Nederlandse filmessay Possessed, over obsessies in digitale tijden.

De slotfilm is The Death of Stalin van Armando Iannucci, een zwarte komedie met onder anderen Michael Palin en Steve Buscemi.

Het 47ste International Film Festival Rotterdam vindt plaats van woensdag 24 januari t/m zondag 4 februari.