Sadettin Kırmızıyüz maakt theaterserie ‘Metropolis’. ‘Als je denkt, dit kan niet waar zijn, ga er dan van uit: dit is waar.’

Het begint natuurlijk allemaal op het Oranjecollege. Een fictieve school met hele reële problemen. Voor Sadettin Kırmızıyüz de plek waar hij het openingsdeel laat spelen van Metropolis, een serie die uiteindelijk vier aflevering moet gaan tellen. Het is een van de grootste projecten van Het Nationale Theater, de komende vier jaar, in innige samenwerking met het eigen gezelschap van Kırmızıyüz: Trouble Man.

Het verhaal en de structuur van de serie is losjes gebaseerd op de legendarische HBO-serie The Wire. Dat is een lichte nuancering van de allereerste aankondigingen, een paar jaar geleden, toen het er even op leek dat hij de Nederlandse versie van The Wire zou gaan brengen in – toen nog – Rotterdam. Kırmızıyüz nuanceert die ambitieuze aankondiging van destijds nu: ‘Het is geïnspireerd op de dramaturgie van The Wire. Het was natuurlijk heel sexy om dat te zeggen, en bepaalde bekende scenes te citeren, maar dat gaat niet gebeuren.’

Fuck-scene

https://www.youtube.com/watch?v=XdfwFDZGnUk

Niet de beroemde/beruchte scene dus, op een plaats delict, waarin iets vaker ‘Fuck’ gezegd wordt dan in een gemiddelde Nederlandse conversatie. Kırmızıyüz volgt wel het idee achter de serie: ‘De dramaturgie van The Wire is, naast het thema per seizoen, ook: hoe alles met elkaar te maken heeft. Er bestaat geen onderscheid tussen goed en fout. Er is een grijs gebied waarin goeieriken slechte keuzes kunnen maken en slechteriken goeie keuzes. Volgens mij is het ook een beetje hoe het in het echt gaat, toch? In The Wire is het meest nobele personage een crimineel die criminelen berooft. HIj is de enige die echt een code heeft waar die zich ook aan houdt.’

Het thema is volgens de in Zutphen geboren theatermaker universeel: ‘Het gaat me om hoe dat systeem werkt, dat er een overheid is, dat er regels zijn, dat aan de hand van die regels beslissingen worden genomen, dat het zich vertaalt naar woonwijken en persoonlijke levens.’

Polderland

‘Op de Wikipedia van The Wire staat: “aan de hand van een stad schetst auteur David Simon een beeld van een hele samenleving.” Daar komt veel meer die verbinding met The Wire vandaan dan een gedachte om de Nederlandse versie van The Wire te maken. Je kunt natuurlijk een Nederlandse versie proberen te maken, maar Nederland is toch een soort polderland. Als je het hier hebt over straatdealers, dan heb je die in Nederland ook wel, maar toch anders. Ik ben onlangs weer op straat benaderd door iemand, ik viel bijna van mijn stokkie. Ik dacht echt: “wow dat is lang geleden, gebeurt dat nog? Wow, serieus, je wilt mij cocaïne verkopen?!” HIj zei: “Ja serieus”, en ik: “Nee man, ik ga naar huis, ik woon daar.” Hij: “Oké, oké, fijne avond.” In The Wire is dat natuurlijk een groot onderdeel van die hele show. Op die straathoek gebeurt alles.’

Den Haag is inderdaad niet Baltimore, erkent Kırmızıyüz, al gelooft hij dat er meer overeenkomsten bestaan tussen grote steden wereldwijd, dan bijvoorbeeld tussen een stad en het platteland in de directe omgeving: ‘Waar ik me wel in herkende was bijvoorbeeld het vierde seizoen van The Wire. Daarin gaat het daar over onderwijs. Idealistische docenten die tegen regelgeving aanlopen, de beloftes en het uitblijven van geld. De rol die geld speelt! Wat scholen moeten doen om in aanmerking te kunnen komen voor budgetten en subsidies! Nou, dat is wel iets wat ook in Nederland speelt!’

Ware verhalen

Dat is ook de reden waarom Metropolis begint met een aflevering over het onderwijs.

‘Onze denkbeeldige school heet het Oranjecollege en heeft een turbulente geschiedenis. Het is gebaseerd op ware verhalen. We hebben een aantal interviews gedaan met mensen uit het onderwijsveld, maar ook met Ingrid van Engelshoven toen ze nog wethouder was in Den Haag.’

Het probleem is volgens Kırmızıyüz vooral de invoering van marktwerking in het onderwijs: ‘Je kunt tegenwoordig naar een website gaan en daar staan de voor jou buurt beste 5 middelbare scholen. Dan kun je gewoon aanklikken en zie je tabellen met het gemiddelde eindcijfer het gemiddelde aantal mensen dat blijft zitten. En nu zijn er scholen, en het is niet helemaal verboden kennelijk, waarvan leerlingen kort voor het eindexamen naar een lager niveau worden geplaatst omdat het docententeam bang is dat ze het niet halen. Dan kunnen ze tenminste hun gemiddelde slagingspercentage hoog houden. En een hoog  slagingspercentage betekent pak hem beet 50, 100 extra leerlingen.’

Nieuwe muziekleraar

‘Een leerling levert ongeveer €8000 per jaar op van het Rijk. Dat is toch weer inkomen. Wat kunnen ze daarmee doen? Nou, fantastische dingen kunnen ze daarmee doen. Dan kunnen ze hun bibliotheek verbouwen, dan kunnen ze een nieuwe docent muziek aannemen. Voor mij gaat het veel meer over die wisselwerking dan over een Nederlandstalige versie van een zeer succesvolle televisieserie. Dat is helemaal niet nodig.’

Voor dit stuk koos Kırmızıyüz voor een gedegen documentaire aanpak. Bijna journalistiek. Hoe bevalt dat?

‘Een groot deel van de spelers heeft zelf onderzoek gedaan. Niet allemaal. Het is ook een kwestie van agenda’s geweest. Ik ben in de voorbereiding veel met een dramaturg op pad geweest. Maar je zit ook gewoon wekenlang aan een tafel, en je bent documentaires aan het kijken. Dan komen de persoonlijke ervaringen en de verhalen vanzelf. Dat is allemaal materiaal. De ene keer werkt het wel op de vloer een andere keer niet.’

Examenfraude

‘Toen wij in Rotterdam met deze voorstelling bezig waren, dachten we heel vaak: “Dit is een beetje overdreven, misschien”, maar dan kwamen we verhalen tegen waarvan je dacht: “Dit kan niet waar zijn.” Dus dat was hier ook het eerste wat ik tegen de acteurs zei: “Als je denkt: dit kan niet waar zijn, ga er dan van uit: dit is waar.”

‘Want de voorbeelden die worden gebruikt, van grootschalige examenfraude waar docenten en leerlingen bij betrokken zijn, daarvan kun je denken: dat kan niet waar zijn, terwijl nu net nog voor de zomervakantie, op een Rotterdamse MBO, zoveel leerlingen toch met diploma de deur uit zijn gestapt terwijl dat absoluut niet zou kunnen. Alleen omdat een aantal docenten zegt: Het is beter dat zij hun diploma halen, want dan hebben ze tenminste een diploma, en hoeven we ons geen zorgen te maken over of het ooit nog goed komt met die luitjes.’

Geld

‘Er was laatst ook grootschalige verzuimfraude, waar een half jaar lang meer dan 70 leerlingen onder toeziend oog van een stuk of drie docenten en een teamleider gewoon stelselmatig van school wegbleven. Allemaal vanuit het idee dat als ze dat zouden gaan noteren, iedereen te maken zou krijgen met de leerplichtambtenaar en ze de inspectie op hun dak zouden krijgen. Dat is dan wel een altruïstisch motief, maar dan komt daar vervolgens de DUO bij en die constateert dat die gasten wel een half jaar lang allemaal elke maand studiefinanciering hebben gehad terwijl ze niet naar school gingen. Wie gaat dat betalen? Wat is dit? Dat is zoveelhonderd per leerling per maand maal 6 maanden maal 70. Dat is toch enkele tienduizenden euro’s.’

‘Het is tof dat dat ook in The Wire wordt gezegd: Follow The Money. Als je de drugs volgt, kom je gewoon bij een straatdealer of bij een of andere drugsbaas. Maar als je het geld volgt, weet je nooit waar je uitkomt. Dat is dus interessant omdat het niet alleen over systemen gaat, maar vooral ook over kwetsbare leerlingen. En zonder dat er überhaupt iemand handenwrijvend in een hoekje zit te genieten. Het is ook geen onverschilligheid, maar komt voort uit een soort goedbedoelde overtuiging die rampzalige gevolgen kan hebben.’

Georganiseerde misdaad

De focus van de Nederlandse samenleving op het voorkomen van radicalisering geeft juist de georganiseerde misdaad alle ruimte. Dat is de grote gedachte achter in ieder geval de eerste aflevering van Metropolis.

De overige delen moeten nog geschreven worden. Eerst maar eens zorgen dat deel 1 goed wordt. Dit gesprek vindt plaats, twee weken voor de première in Den Haag. ‘Ja, waar dat op uitdraait? We zijn nu met het eind bezig en dat is vooralsnog: “Nee, volgens mij moet hij dood!”, “Nee hij moet niet dood, hij moet iemand dood maken!”, “Nee dat is niet goed!”. Dus daar zijn we nog niet uit. Nou ja het eind komt altijd op het laatste.

Really Happened is No Excuse, or: How playwright Sadettin Kırmızıyüz gets passed left and right by De Luizenmoeder