Live kunst is veel opwindender dan video en gemotiveerde keepers duiken naar rechts. Leer dit op De Avond van het Kuddegedrag in Utrecht

Dat Nederland en België van elkaar gescheiden zijn, komt door een opera in de Brusselse Muntschouwburg in 1830. Tijdens een bepaald liedje in de opera De Stomme van Portici sloeg de vlam in de pan en renden de operabezoekers als een woedende meute de zaal uit om Den ‘Ollander de stad uit te jagen.

Zulk gedrag blijkt logischer dan je zou denken. Dat toonde onderzoekster Aafke van Mourik-Broekman aan met een live onderzoek op het Groningse Noorderzonfestival. Donderdag 29 maart komt ze erover vertellen op de Avond van het Kuddegedrag in het Utrechtse festivalpalies TivoliVredenburg.

Tinder voor apen

Veertien wetenschappers uit de hoek van de Sociale Psychologie komen tijdens de Avond van het Kuddegedrag praten over wat hun vak zo fascinerend maakt. Dat het niet alleen over mensen gaat, is misschien nog wel het verrassendste. Voor dat element zorgt Mariska Kret van de Universiteit Leiden. Zij is gefascineerd door apengedrag en heeft zo al ontdekt dat er weinig verschil is tussen chimpansees en bonobo’s, als het gaat om de manier waarop ze elkaar benaderen, of juist op afstand houden. Emoties, zo blijkt, zijn niet beperkt tot mensen, en het herkennen van emoties is niet alleen aan ons voorbehouden. Blijkt alleen dat apen een soortgenoot meer waarderen via het achterwerk dan via het gezicht, iets wat bij ons duidelijk anders is geëvolueerd. Doorgaans.

Kret ontwikkelt momenteel een Tinder voor apen. Ze heeft al ontdekt dat bavianen en bonobo’s om kunnen gaan met een touchscreen. Nu is het nog een kwestie van uitzoeken op welke factoren ze afgaan bij het uitzoeken van een partner. Dat is niet alleen een lollig doel. Beide apensoorten zijn met uitsterven bedreigd en vaak lukt het dierentuinen niet om de juiste partners aan elkaar voor te stellen. Omdat het oog bij apen kennelijk ook wat wil zou zo’n apen-app een hoop loos gesjouw kunnen voorkomen.

Loos gesjouw

Kunst is een ding waar – zo heb ik weleens ervaren – psychologen met een grote boog omheen lopen. Vaak omdat ze het loos gesjouw vinden. Dat geldt echter niet voor Aafke van Mourik Broekman die met Kirsten Krans van dansgroep Random Collision onderzocht hoe ‘kijken naar dans’ mensen beïnvloedt. Die invloed bleek groter dan verwacht, zo vertellen de onderzoekers in een radiointerview. Liet de dans vooral verbroedering en liefde zien, toonde het publiek na afloop bij een een groepsopdracht ook een grote neiging tot samenwerken. Zagen de toeschouwers een dansstuk vol ronddolende individuen, kwam het ook daarna niet tot veel goeds.

Van Mourik ontdekte ook dat zulke effecten vooral gekoppeld waren aan een live gebeurtenis. zagen de toeschouwers alleen maar een video van de dansvoorstelling, had het nauwelijks effect. Live kunst kijken zet dus actief aan tot handelen.

Kaas

Dat geldt overigens ook voor het verhaal van de muis, de kaas en de uil. Marieke Roskes onderzocht het effect van een goede, dan wel slechte afloop van een verhaal op de creativiteit van de lezer. Een slechte afloop leidt doorgaans tot vermijdgedrag, terwijl een goede afloop tot handelen aanzet. Roskes, psychologe uit Amsterdam, onderzoekt de gevolgen van vermijdgedrag en aanpakgedrag voor menselijk handelen en creativiteit. Ze ontdekte al veel fascinerends.

Aanpakgerichte mensen blijken een sterke neiging te hebben om naar rechts te bewegen. Ook mensen die doorgaans liever dingen vermijden zullen als het puntje bij het paaltje komt creatief worden en ook dan een neiging tot de rechterkant hebben.

Penalty’s

Wat dat precies gaat inhouden gaan we donderdag meemaken. Nu al is zeker dat Roskes’ onderzoek grote gevolgen heeft voor het voetbal. Haar team onderzocht alle strafschoppenseries in alle WK-wedstrijden en ontdekte dat keepers om het moment dat ze echt tot handelen gemotiveerd zijn, in driekwart van de gevallen naar rechts duiken. Die gemotiveerdheid ontstaat vooral wanneer het team van de keeper achter staat, en de bal dus tegengehouden móet worden. Staan de teams gelijk of staat het team van keeper voor, duikt ze even vaak naar links als naar rechts. We zijn benieuwd of dit onderzoek gevolgen heeft voor komende shootouts.