Vrijdag 1 februari 2019 vindt er cultureel topoverleg plaats in het Noord Brabantse Provinciehuis. Reden: De ‘Orkexit’, ofwel, het besluit van de Philharmonie Zuid Nederland om alle educatie-activiteiten in Noord Brabant per direct te staken. Daardoor worden niet alleen duizenden kinderen van cultuur beroofd, maar ook een aantal kleine jeugdtheatergezelschappen in grote financiële problemen gebracht. De Philharmonie, een fusie-orkest, ontstaan uit het Brabants Orkest en Limburgs Symfonie-orkest, ontvangt in totaal meer dan 10 miljoen euro subsidie, maar straft de jeugdtheatermakers en de kinderen uit de provincie Brabant nu omdat het bestuur van die provincie een jaar geleden 5 ton op de provinciale subsidie van 2 miljoen kortte.
Verbijsterd
Theatergezelschap Schippers&VanGucht is zwaar teleurgesteld, door de eenzijdige actie van het orkest. Vorige week stuurde het gezelschap een brief op poten waarin de verbijstering werd toegelicht: ‘Niet alleen onthouden we de kinderen in Brabant zo een mooie voorstelling, maar ook wordt Schippers&VanGucht plotsklaps geconfronteerd met een afname van het aantal speelbeurten. Terwijl de hoogte van ons subsidie bij het landelijke FPK is gebaseerd op aantallen speelbeurten en wij daarop worden afgerekend. Als klein gezelschap zijn wij niet in staat om een dergelijke klap op te vangen: wij hebben geen vervangende productie op de plank liggen of personeel in dienst die iets anders kan spelen. Het niet behalen van het aantal speelbeurten leidt tot subsidiekorting. En daarenboven: het subsidie-volume van philharmonie zuidnederland (zelfs met provinciale korting) staat in geen enkele verhouding tot ons subsidie-volume.‘
Soortgelijke reacties zijn er van De Stilte and Brabant Menu, the kunsteducatie-organisatie waarin de gezelschappen samenwerken aan een gezamenlijk aanbod. In die reactie staat bovendien nog een ander saillant detail: ‘Het verrast ons dat het u niet lukt om meer inkomsten voor educatie te genereren en kosten te beheersen. Per slot van rekening is sinds de start van het BRABANT MENU de lage tariefstelling van Philharmonie Zuidnederland een punt van discussie.’
6 ton tekort
Het orkest staakt dus niet alleen de educatieve samenwerking, maar ondermijnde die toch al door lagere prijzen te rekenen. Maar er is meer aan de hand. De provincie stelt in haar reactie: ‘In juli 2017 hebben wij u ons besluit kenbaar gemaakt dat u van ons in 2018 en 2019 per jaar 1,5 miljoen euro subsidie zult ontvangen. Daarna heeft uw organisatie geen maatregelen genomen die passen bij deze nieuwe subsidiebeschikking, terwijl de provincie daar in diverse gesprekken steeds op heeft aangedrongen. Integendeel: de philharmonie zuidnederland heeft in 2018 bewust meer activiteiten ontplooid dan is afgesproken en had in 2018 een tekort van 4 ton, voor 2019 verwacht u een tekort van € 800.000,-. Na het doorvoeren van de door u aangekondigde maatregel blijft dat nog steeds € 600.000. Het lijkt erop of u bewust geen verandering doorvoert in de bedrijfsvoering.’
Het orkest stelt dat het de tekorten aanvult uit de reserve. Dat is volgens de provincie echter niet toegestaan. Die reserve is bedoeld voor ’transitiegelden’ en bovendien ter beschikking gesteld door het rijk. Het is duidelijk dat de provincie inzet op een veroordeling wegens onbehoorlijk bestuur, iets waarbij de leden van de raad van toezicht hoofdelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de opgelopen tekorten.
Het orkest laat bij monde van een woordvoerder weten pas na vrijdag 1 februari te reageren, aangezien er die dag op hoog niveau overleg plaatsvindt met de provincie.
Talentontwikkeling
De vraag is nu even hoe het zover heeft kunnen komen. Het begon allemaal met een aankondiging, in juli 2017, dat de provincie 500.000 euro zou gaan korten op de provinciale subsidie van 2 miljoen. Dat geld werd het orkest afgenomen omdat de provincie vond dat het te weinig aan innovatie en talentontwikkeling deed. Tot die tijd was gezamenlijk overleg tussen verschillende talentontwikkelingsorganisaties in de provincie altijd moeizaam verlopen, juist vanwege de muzieksector, die een andere koers wilde varen.
De vijf ton die de provincie wegnam bij de Philharmonie werd vervolgens geïnvesteerd in talentontwikkelingsprojecten en innovatie. Daarvoor werd cultureel manager Geert van Boxtel aangesteld als ‘arrangeur’. Hij bedacht tot nu toe manifestaties met urban artiesten en klassieke muziek, minifestivals en de stadscomponist van Tilburg: allemaal zaken die verbinding zoeken met een breder publiek voor klassieke muziek. Daar kan niemand tegen zijn. De zichtbaarheid van zijn projecten staat wel ter discussie: er is niet geïnvesteerd in een eigen webdomein. De site huist op de server van de provincie.
De Philharmonie heeft echter andere opvatting over talentontwikkeling en innovatie. Het orkest wil vooral ook de eigen musici kansen bieden om hun vak te ontwikkelen, opdat het orkest op het allerhoogste niveau mee kan doen in de Nederlandse symfonische muziekcultuur. Daar zit een project als ‘Marching and Breakin’ van klassiek percussionist Dominique Vleeschouwers en en aantal breakdancers kennelijk niet in.
Logic
Vreemd is wel dat het orkest het verschil van mening over de innovatiedoelen slechts zijdelings noemt. In een eerste reactie op de aangekondigde bezuiniging richt het de pijlen direct op de educatie: ‘Een korting van 25 procent op het subsidiebedrag raakt het orkest in de kern en betekent dat er harde keuzes gemaakt moeten worden met verstrekkende gevolgen. De redenatie dat het orkest toekan met iets minder aantallen per soort orkestactiviteit en de korting op de subsidie kan verwerken door het afromen van de orkesttaken over de gehele breedte snijdt geen hout. Een korting van deze omvang betekent dat het orkest daadwerkelijk moet snijden in een aantal kernactiviteiten. Het is de verwachting dat de korting op de provinciale subsidie vooral de educatieve activiteiten van het orkest zal treffen.‘
Deze redenering is opvallend, omdat er een paar hink-stap-sprongen worden genomen in de logica: andere mogelijkheden om de klap op te vangen worden in een halve zin afgedaan, waarna direct bezuinigen op de educatie als enig mogelijke optie wordt aangereikt. De logica neemt toe wanneer je beseft dat educatie de provincie hard in de ziel treft, omdat het provinciale bestuur altijd over educatie gaat.
Ongelukkig
Het lijkt er nu echter op dat de poging om de provincie ’terug te pakken’ op een plek waar het pijn doet, publicitair verkeerd uitpakt voor de Philharmonie. Daarmee komt ook de politieke steun voor het orkest in de provinciale staten onder druk te staan. Zowel GroenLinks als CDA lieten mij weten niet echt gelukkig te zijn met het feit dat juist de educatie aan schoolkinderen geslachtofferd werd in wat toch vooral een hanengevecht is tussen het orkest en de provincie.
Het topoverleg vrijdag lijkt vooral bedoeld om de ernstig verziekte verhoudingen enigszins te herstellen, en de schade te beperken voor de verkiezingscampagne voor de provinciale staten. Philharmonie Zuid Nederland hoopt daarbij op een zwaar verlies voor de SP, die ze verantwoordelijk houdt voor de maatregel, en vertrouwt op winst voor CDA en GroenLinks, die beiden vierkant achter het orkest staan. Dat nu de kinderen zo luidkeels geslachtofferd worden door het orkest, komt die partijen heel slecht uit.
Wordt vervolgd.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
