‘Napels zien en dan sterven’ waren Goethes beroemde woorden. Als de Duitse filosoof net zo omgeven was door schoonheid als ik tijdens de nieuwe tentoonstelling Sterven in schoonheid – De wereld van Pompeï en Herculaneum, dan begrijp ik zijn uitspraak wel. Voor het Drents Museum is het een eigenaardige keuze: een expositie over een al veel besproken periode en samenleving. Normaal gesproken richt het museum zich op onbekendere landen en culturen. Toch ben ik blij dat ze voor deze keer een ander pad bewandelen, want Pompeï en de uitbarsting van de Vesuvius hebben mij altijd al gefascineerd. Door Sterven in schoonheid voel ik nog meer aandrang om Pompeï en Napels te bezoeken. Maar dan volg ik Goethes advies liever niet op.
Bevangen door schoonheid
De ene geschiedenisperiode spreekt meer tot de verbeelding dan de ander. Het is een persoonlijke voorkeur. Dat geldt ook voor het concept ‘schoonheid’. De denkers uit het Romeinse Rijk waren echter, volgens conservator Bastiaan Steffens, overtuigd van een ‘objectieve schoonheid’; een absolute schoonheid die bestaat buiten de alledaagse wereld. Mooie kunstwerken waren de manier om hier zo dicht mogelijk bij in de buurt te komen. Schoonheid was goed voor de mens.
Als je de tentoonstelling bekijkt dan begrijp je de gedachte hierachter. Het was het Romeinse Rijk op zijn hoogtepunt. Het schoonheidsideaal van die tijd was volgens Steffens gelinieerd aan het goddelijke en dus praktisch onhaalbaar. Voor zowel de (welgestelde) vrouw als man. Toen de conservator uit het raam van zijn Groningse huis naar buiten keek, bedacht hij hoe het moest zijn voor de inwoners van Pompeï en Herculaneum om te leven te midden van al die schoonheid. Een andere invalshoek; meestal wordt Pompeï en de uitbarsting van de Vesuvius gekoppeld aan drama en leed.
Meer dan archeologie
Archeologie kan ook kunst zijn. Dat maakt de tentoonstelling overduidelijk. Archeologische exposities kunnen soms wat klinisch overkomen, maar de diversiteit en pracht van de objecten zorgen ervoor dat alles een lust voor het oog is. Voor zowel de kunstliefhebber als degene met een interesse in artefacten. Naast een paar prachtige marmeren theatermaskers, zijn er diverse fresco’s die mijn voorkeur hebben. Enigszins jammer is dat een dramatisch fresco over het theater niet de aandacht krijgt die het verdient. Het ligt plat achter reflecterend glas. Los daarvan is het fascinerend om te zien hoe goed sommige objecten zijn bewaard; zoals een in steenkool versteend (t)huisaltaar en bijna afgebakken brood.
Modern plus antiek is dynamiek
Je kunt lopen door een weelderige Romeinse tuin waar je wordt omgeven door mozaïeken, beelden en fresco’s; het thema Gemaakte schoonheid toont de wereld van de welgestelde Romein. Openbare pracht daarentegen laat zien waar de overige inwoners door werden omgeven: kunst in badhuizen, theaters en tempels. Allemaal even indrukwekkend.
Bij het ontwerp van de tentoonstelling is goed gebruik gemaakt van licht. Diverse prachtige beelden zijn kleurrijk belicht. Het leidt niet af, maar voegt dynamiek toe. De Romeinen zouden trots zijn. Een rood aura omhelst een afgietsel van een door de eruptie gevangen lichaam; hoe dramatisch wil je het hebben?
Ook het prachtige beeld van de mythologische scene waarin een jager (Actaeon) door de godin Diana in een hert is veranderd en daarna wordt verscheurd door zijn eigen honden is terecht in een violette gloed gezet. De combinatie van licht en glas zorgt ervoor dat er prachtige gekleurde reflecties van kunstwerken ontstaan. Dat geeft een extra dimensie aan de toch al adembenemende kunst.
Het effect en idee van schoonheid
Wat deze expositie leert over schoonheid, is dat ons idee over schoonheid meer dan we beseffen is gebaseerd op wat we daarvan aantroffen in Pompeï en Herculaneum.
Goed om te weten
English (UK) 
Nederlands 
Français 
