Het fascinerendste aan al het gedoe rond AI is dat ongeveer de helft, maar misschien meer, van alle hype rondom de large language models waarop het is gebaseerd, vooral ook marketing is. Let wel: ik ben me terdege bewust van de razendsnelle ontwikkelingen rondom de nieuwe techniek. Ik sta ook verbaasd over de mogelijkheden van alle computerkracht die nu vrij is gekomen. De heel fijne gesprekken met Claude zijn fascinerend en hij doet ook een paar stomme taakjes voor me. Maar geen creatieve taken. Want daarin faalt AI nog steeds hopeloos. Geloof de hype niet.

Een mooi staaltje daarvan was dit jaar de opening van het Holland Festival  Onze eigen koning Willem Alexander kreeg met Cyber Subin een stuk AI-bluf geserveerd, en het was maar goed dat Maxima er niet was. Zij moest immers bij haar dochter zijn, die net geopereerd was aan een complexe bovenarmbreuk wegens paardrijden. 

Traditionele danskennis

Cyber Subin is de presentatie van een onderzoek naar de mogelijkheden om een Thaise rituele dansvorm in taal te vatten. Opdat dat erfgoed kan worden vastgelegd. Daar zijn internationale universiteiten als MIT bij betrokken. Ik citeer de projectpagina: “Dit project introduceert een benadering voor het vertalen van traditionele danskennis naar interactieve computationele modellen die verder gaan dan statische opnames van dansvoorstellingen. Dit onderzoek presenteert met name het concept van ‘Human-AI co-dancing’, waarbij menselijke dansers worden geïntegreerd met virtuele danspartners die worden aangestuurd door modellen die zijn afgeleid van dansprincipes. Om dit concept te demonstreren, richt het project zich op de choreografische principes die zijn gedeconstrueerd uit de kennis van traditionele Thaise dans. De principes worden geanalyseerd en vertaald naar computationele procedures die de bewegingen van een virtueel personage dynamisch manipuleren door animatie-keyframes en de bewegingen van individuele gewrichten in realtime te wijzigen.” (vertaald met DeepL, een Duitse vertaalsite met een combinatie van AI en menselijke inbreng)

Modulaire synthesizer

Lang verhaal kort: Cyber Subin  levert een onderzoekspresentatie op van dik een uur die wellicht beter niet als opening van het Holland Festival geprogrammeerd had kunnen worden, maar misschien juist ook wel. Wat we zagen is een samenvatting van de techniek zoals die er nu voorstaat. 

Onderzoekers hebben samen met dansers die de traditie kennen een aantal parameters gekozen. Dan hebben we het over snelheid, energie, richtingwisseling, scharnierpunten, dat soort dingen. Die parameters voeden ze aan een AI-systeem. Dat is voor de mooi in de achtergrond verbeeld door beelden van een modulaire synthesizer. Dat AI systeem genereert beelden van bewegende avatars, die best aardig in staat zijn traditionele Thaise dans te verbeelden.

Het theatrale deel van de performance bestaat uit de vier menselijke dansers die in duel gaan met de avatars. Wat niet altijd lukt. Zeker niet wanneer ze de parameters tot absurde intensiteiten voeren (300 procent in het horizontale vlak, bijvoorbeeld).  Dan raken de avatars verstrikt in een hals-und-beinbruch waar de gecompliceerde bovenarmbreuk van de onfortuinlijke kroonprinses bij in het niet valt.

Publiek mag meedoen 

Uiteindelijk mag de zaal meedoen. Toeschouwers mogen zelf de AI aansturen, en dat levert dus nogal wat ravage op. We zien vooral een wat moeizame strijd tussen de rigiditeit van de AI en de onmogelijkheid om zoiets als beweging in percentages van een parameter te vatten.

Toch gebeurde er een wonder. Leden van het publiek mochten zelf mee komen dansen en op dat moment waagde zich ook een klein meisje in een engelenjurkje op het podium.  Soms pakte ze per ongeluk even het licht, waarmee alles een rembrandteske allure kreeg. Maar de kleine engel ging ook op zoek naar voorbeelden. Ze probeerde de inmiddels in stukken uiteenvallende avatars te volgen en richtte zich vervolgens op de vier dansers. Ze probeerde ze te imiteren. Maar zij waren vooral met hun eigen dans bezig. Het meisje koos eieren voor haar geld en verliet het podium.

Alles draait om imitatie

Toen viel het kwartje. Danstradities hebben geen andere taal dan die van de imitatie. Ouderen leren de jongen hun kunst door het voor te doen. En met nadoen voegen de jongen hun eigen idioom aan de dans toe. Zo leeft de traditie al millennia voort. Niet versteend, maar bruisend als water. 

Elke poging, vooral in het westen, om dans voor de eeuwigheid vast te leggen in een notatie, is ontoereikend. Dans is hier en nu, is contact, is verbinding, leiden, volgen en overnemen. Dat juist die aspecten in Cyber Subin alleen draaiden om kunstmatige avatars, was eigenlijk best deprimerend. Cultureel erfgoed bewaar je misschien in energieslurpende datacenters, maar is dat eeuwigheid? Je zou willen dat al die energie besteed werd aan het beschermen van de levende traditie. 

Mooi dat ik dus die boodschap wel meekreeg van de opening van het Holland Festival.