Issaka Sawadogo : "Ceux qui ignorent la diversité se rendent injustes" #NFF2016

Diversiteit is een belangrijk thema op het Nederlands Film Festival. Het stond ook vooraan op de openingsmiddag van de Nationale Filmconferentie, het festivalonderdeel voor professionals en filmstudenten. Diversiteit, hoe langer ik er over nadenk, hoe minder ik begrijp wat er precies mee wordt bedoeld.

Slaat het op de grote verscheidenheid aan film-, tv- en game-producties die Nederland produceert? Gaat het om de kleur van de makers? Moeten er meer multiculturele onderwerpen komen? Mannen en vrouwen? Internationale coproducties? Moeten we ons oriënteren op exotische markten?

Ruim begrip

Wat dat laatste betreft: onder het motto ‘diversiteit’ had de Filmconferentie donderdagmiddag voor het openingsprogramma ook de Franse producent Isabelle Glachant uitgenodigd. Ze heeft veel ervaring met de Chinese filmindustrie. Het maakte me in ieder geval duidelijk het diversiteit een ruim begrip is.

Misschien is het al genoeg als filmmakers simpelweg inhaken op wat er in de echte wereld speelt.

Strijd

Een van de geïnterviewden was Oscarwinnaar Danis Tanovic, regisseur van No Man’s Land en het in Berlijn bekroonde Death in Sarajevo. Nuchter maar bevlogen regisseur die geëngageerde films maakt die hard aankomen. Over diversiteit had hij weinig te melden, wel dat hij ziet hoe media angst versterken en dat angst mensen uit elkaar drijft. “Ik maak films over mensen die worstelen om te overleven.”

De Belgische gebroeders Dardenne (La fille inconnue), de eregasten die de middag mochten afsluiten, en beroemd om hun sociaal-realistische films, hadden een vergelijkbaar verhaal. Hun hoofdpersonen zijn vaak mensen aan de rand van de samenleving, in zichzelf gekeerde tobbers die hun eigen eenzame strijd voeren. De Dardennes willen ze een nieuwe opening laten vinden, hun waardigheid teruggeven, laten ontdekken dat ze niet alleen maar slachtoffer zijn. Marginalen hun menselijkheid teruggeven. Maar of we dat ‘diversiteit’ moeten noemen?

Geen vlammen

‘Urgente ontwikkelingen’ had moderator Tessa Boerman ons in het vooruitzicht gesteld. Daartoe liet een ogenschijnlijk wat lukraak bij elkaar geraapt elftal van inleiders en geïnterviewden hun licht schijnen over de onderwerpen diversiteit, piraterij en nieuwe technologie. Toch wilde het echte vuur niet opvlammen. Niemand die met een uitdagend of verrassend betoog de zaken op scherp zette.

Om op die diversiteit terug te komen – het meest gecharmeerd was ik nog van de woorden van de acteur Issaka Sawadogo. Hij is een van de speciale gasten op het NFF en mag zich hier Master noemen. Geboren in Burkina Faso en verhuisd naar Noorwegen, waar hij een theatercarrière begon. Internationale doorbraak met indrukwekkende hoofdrol als aangespoelde immigrant in de verpletterende Belgische film The Invader van Nicolas Provost. Even onontkoombaar in enkele Nederlandse producties, waaronder De nieuwe wereld et The Paradise Suite. Genomineerd voor een Gouden Kalf voor zijn rol in deze laatste.

Navigeren

Maar toen hij de vraag kreeg hoe hij dat toch doet, navigeren over de wereld, leek hij zich af te vragen wat er precies werd bedoeld. Om dan even bescheiden als zelfverzekerd van wal te steken en ons deelgenoot te maken van zijn levensfilosofie.

‘Ik ben niet religieus, maar ik dank God voor alle kansen die ik heb gekregen, voor mijn identiteit en mijn talent dat zoveel deuren heeft geopend. Ik dank iedereen, want zonder andere mensen zijn we niets. Onze verscheidenheid is een feit. We zijn er mee geboren en het is een geschenk waarmee we de wereld een betere plaats kunnen maken. Wie dat negeert doet zichzelf en de wereld onrecht. Als ik vraag ‘wie ben ik’ vind ik het antwoord bij de anderen. Door naar anderen te kijken ontdek ik iets over mezelf. Dat is de spiegel waarin ik kijk.’

‘Als acteur probeer ik ook zo’n spiegel te zijn. We zijn allemaal geboren met het talent om ons aan te passen aan de wereld, het is ons talent om te ontdekken wat goed voor ons is. Zie de pasgeboren baby die direct naar de moederborst zoekt zonder dat het hem geleerd is. Zo gebruik ik mijn talent om nieuwe stappen te zetten. Verscheidenheid, we hebben het allemaal in ons, je kan er niet aan ontsnappen.’

Grappige scene

Ter illustratie haalt hij een grappige scène aan uit Jaap van Heusdens De nieuwe wereld. Hij speelt daarin een illegaal uit Afrika die geboeid op Schiphol wordt gebracht. Daar kruist hij het pad van een witte schoonmaakster die hem met driftige gebaren probeert duidelijk te maken opzij te gaan. De Afrikaan beantwoordt het met een laconieke imitatie, en zo ontstaat een absurdistische conversatie die uiteindelijk het leven van beiden zal veranderen.