Sacha Polak sur la femme battue mais forte dans Dirty God, film d'ouverture du 48e FIFR. L'émotion est la devise cette année

Pijn? Kracht? Vastberadenheid? Hoop? Bezorgdheid? Verlangen? Wat lezen we allemaal op het door littekens getekende gezicht van Jade in Sacha Polaks nieuwe film Dirty God, waarmee op 23 januari het International Film Festival Rotterdam (IFFR) van start gaat.

Festivaldirecteur Bero Beyer stelt dat onze manier waarop we naar de wereld kijken sterk gedreven wordt door emotie. Vandaar het nieuwe motto: Feel IFFR. Na IFFR als filmplaneet (2017) en de ontmoeting met de bewoners (2018) gaat het nu om de emotie achter het beeld en het gevoel dat een film kan opwekken.

Dirty God is een mooi voorbeeld. Jade is een jonge moeder die ernstige littekens heeft opgelopen na een zuuraanval door een jaloerse ex. Volgens Polak werd er nog niet eerder een film over dat gegeven gemaakt. Daar willen we dus meer van weten.

Eerder deed ze al geducht van zich spreken met Ciel et Zurich, ook al films met uitdagende vrouwenrollen. Nu dompelt ze ons onder in de intens gefilmde belevingswereld van Jade, gedreven gespeeld door de debuterende Vicky Knight. Dokters kunnen Jade’s wonden genezen, maar de littekens op haar gezicht en lichaam zijn blijvend. ‘Nu kan je verder met je leven’, zegt iemand na het proces tegen de dader. Maar hoe moet ze dat doen?

Veel tijd om zelf het Rotterdams festival mee te maken krijgt Polak niet. Direct na de wereldpremière in Rotterdam vliegt ze naar Amerika waar Dirty God wordt vertoond op het al even belangrijke Sundance Festival. Het is daar de eerste Nederlandse film ooit in de World Cinema Dramatic Competition. Spannend, en dubbel feest voor de trotse regisseur die voor het eerst (samen met Susie Farrell) zelf het scenario schreef.

Wegkijken

De kiem voor dit avontuur schuilt ook in een emotie. Het is het gevoel waarop Sacha Polak zichzelf betrapte toen ze een jaar of zes geleden op het Lowlands festival een vrouw zag met ernstige verbrandingslittekens in haar gezicht.

“Ik keek naar haar en wilde meteen weer wegkijken”, herinnert Polak zich. “Ik zag ook dat iedereen om me heen hetzelfde deed en ik dacht: ‘Die vrouw heeft daar haar hele leven elke dag mee te maken.’ Het bleef me bij en op een gegeven moment besloot ik dat ik er een film over wilde maken.”

Littekens

Au Dirty God zijn de littekens van Jade overigens niet veroorzaakt door brandwonden, maar door een zuuraanval, een afschuwelijk fenomeen dat in Londen sterk in opkomst is. In 2017 niet minder dan 465 aanvallen.

“Ik ontdekte dat toen ik voor een ander project in Engeland was. Het leek me een super dramatisch gegeven, ook al omdat het vaak in de relationele sfeer gebeurt. Als jij niet mooi voor mij bent, mag je voor niemand mooi zijn. Dat is het idee erachter.”

In het kader van de research sprak Polak met vrouwen die door verbranding of door zuuraanvallen waren getroffen.

“Voor mij gingen die gesprekken vooral over wat hun verwachtingen waren en hoe ze in het leven stonden. Waren ze boos, verdrietig of bang? Vaak hadden ze een vrij pessimistische kijk op de liefde, maar veel vonden ook wel dat ze als mens gegroeid waren.”

In de film wordt Jade woedend wanneer ze een filmpje van zichzelf terugziet op YouTube onder de titel Ugly Girl Thinks She’s Hot. Dat is gebaseerd op dingen die de meisjes waar Polak mee sprak hadden meegemaakt.

Vicky en Jade

Actrice Vicky Knight heeft zelf zulke littekens opgelopen toen ze als kind ernstig verbrand raakte. In hoeverre lijkt Vicky op Jade?

“Ik wilde heel graag iemand die zelf littekens had. Ik had een bekende actrice kunnen nemen en dan met make-up werken. Dan zou iedereen zeggen ‘O, wat knap gespeeld!’, maar ik wilde een rauwere film maken. Omdat ik daar nu eenmaal meer van hou”, lacht ze.

“Toen ik Vicky vond was ik meteen helemaal weg van haar en van haar energie, levenslust en humor. Ik vind het een heel bijzonder iemand. Op een bepaalde manier smelt ze wel samen met Jade. Vicky heeft bijvoorbeeld een tatoeage van een smiley op haar middelvinger die ze zelf heeft gemaakt. Dat vond ik zo grappig, dat wilde ik ook in de film doen.”

“Daarnaast vind ik haar ook een heel goede actrice. Ze is niet perse Jade, ze zou ook honderd andere dingen kunnen spelen.”

Zijn die littekens in de film echt allemaal van haarzelf?

“Nee, we hebben het in haar gezicht een stukje verlengd. Voor film moet je altijd een beetje overdrijven om het voor iedereen meteen invoelbaar te maken. Maar Vicky moet zelf wel minstens tien keer per dag uitleggen wat er met haar aan de hand is. Ze werkt in een ziekenhuis waar ze veel mensen ontmoet. Ze dealt er elke dag mee.”

Geen slachtofferfilm

“Ik wilde graag dat het een krachtige film zou worden, niet een film over een slachtoffer. Zelfacceptatie is een belangrijk thema. Zeker tegenwoordig, omdat het op Facebook, Instagram, Tinder en dergelijke heel veel over uiterlijk gaat.”

Met Jade zien we een vrouw die zich met veel energie staande probeert te houden. Ze worstelt met de angst dat haar dochter haar niet zal accepteren, de angst dat haar moeder niet van haar houdt. Soms slaat ze hard van zich af, is vaak opstandig maar zoekt ook het plezier en laat zich niet uit het veld slaan als dingen die ze probeert mislukken. Bijvoorbeeld wanneer ze zich even in een nikab hult.

“Zo’n scène komt puur vanuit Jade’s karakter. Ze probeert iets en dat eindigt weliswaar in een teleurstelling maar het heeft ook een dromerige sfeer. Het is fijn voor haar dat het haar even lukt te ontsnappen en die jongen aan te raken op wie ze eigenlijk zo verliefd is.”

Internetseks

“Ook die internetseks die ze heeft is iets waarbij ze zich veilig voelt. Het helpt haar bij haar groei. Vanwege wat er met haar is gebeurd, is ze op dat moment bang om echt iets te hebben met een man. Plus dat ze als alleenstaande moeder niet gemakkelijk mannen mee naar huis kan nemen. Dan is dit een manier waarop ze zelf controle heeft. Internetseks wordt vaak gezien als een beetje viezig, grimmig idee, maar ik wilde juist dat het haar zou helpen.”

Niet bang voor starende blikken duikt Jade met haar beste vriendin in het zinderende uitgaansleven van Londen. Op een ander moment zwerft ze met haar kind door de nachtelijke straten van de stad. Dirty God werkt vaak sterk met sfeer en het gevoel dat een situatie oproept. Het ziet er heel spontaan en authentiek uit.

“Ik denk niet dat Vicky ooit een zin uit haar hoofd heeft geleerd. Ik vertelde waar een scène over ging en verder was ze vrij om daar dingen aan toe te voegen. Ik hou ook veel van improviseren, ter plekke nog dingen verbouwen of helemaal anders gaan doen en daarmee iedereen het leven zuur maken.”

“Bijvoorbeeld die scène met het gezichtsmasker, waardoorheen ze rookt en stickers op gaat plakken, en de kleren waar ze mee gaan stoeien. Daar staat maar één zinnetje over in het script. Dit is dan hoe het uitpakt.”

Tedere opening

Iets dat ook niet van te voren in het script stond is het bijzondere openingsbeeld. Op het eerste gezicht is het een soort abstract schilderij vol warm gekleurde plooien en heuvels. Het blijkt een extreme close-up te zijn van een huid vol littekens waar de camera bijna teder langs glijdt.

“We waren nog op zoek naar een manier om de film te openen. Op een gegeven moment was ik ’s nachts op mijn hotelkamer Most Epic Opening Scenes aan het bekijken. Dat waren voornamelijk landschappen, maar bijvoorbeeld ook de billen van Scarlett Johansson, gefilmd als een soort landschap. Op basis daarvan heb ik met de cameraman Ruben Impens contact opgenomen en het idee geopperd op eenzelfde manier shots van de littekens te maken. De gedachte daarachter heeft te maken met de vrouwen met littekens die ik had ontmoet. Ik merkte: hoe langer je naar ze kijkt, hoe meer je de persoon ziet en steeds minder de littekens. Dus als je de littekens al eens gezien hebt, dan heb je ze gezien. Dan kun je daarna naar de mens kijken.”