'Sla de glazen bol stuk. Leef je in in toekomstige generaties!' - Over Digitale Daadkracht #2 ACTUEEL

Misschien heeft de COVID-pandemie niet zelf tot ongekende uitvindingen en nieuwe dingen gezorgd, maar zijn onverwachte dingen die er al waren opeens naar de voorgrond getreden. Zoals podcasts, zoals online kunst, zoals nieuwe opvattingen over leiderschap en een andere manier om naar de toekomst te kijken. Heel kort samengevat is dit wat je meeneemt uit de in totaal acht uur online seminars ‘Digitale Daadkracht’, die in mei en juni van dit jaar vanuit Pakhuis de Zwijger werden uitgezonden, en door te weinig mensen werden gezien.

In de tijd dat alles online ging en we alleen nog contact hadden via video leden we al snel aan overkill. Wat 10 jaar geleden nog futuristische onzin zou zijn gevonden, was in 2020 en 2021 onze nieuwe realiteit.

We waren er te snel op uitgekeken. De sessies vanuit Pakhuis de Zwijger, mede georganiseerd door DEN, landelijk kennisinstituut cultuur & digitale transformatie en het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK) en gesteund door Gemeente Amsterdam, wonnen echter tijdens die acht uitzendingen aan schwung en zeggingskracht. Reden genoeg om ze nog eens te bekijken.

Podcast

Wat in de eerste vier afleveringen nog wat zoeken was, kwam glorieus bij elkaar in de tweede helft van de serie. In aflevering 5 zet actrice en stemproducent Nele Eeckhout bijvoorbeeld direct al de toon door in gloedvol Vlaams te vertellen over Audiocollectief Schik, dat ze met enkele medestudenten van het Vlaams Conservatorium in Antwerpen heeft opgezet. Langzame kunst, producties van vele afleveringen, maar volledig gefocust op de immersieve ervaring. Wie naar hun podcast over Laura H heeft geluisterd, kan erover meepraten.

‘We vragen best veel van een luisteraar, soms zes afleveringen van 40 minuten aandacht vragen in een digitale wereld waar alles snel gaat. We willen daar weerwerk aan bieden.

Kwaliteit maken kost tijd, maar onze belofte is dat het die tijd ook waard is.’ Het werkt, zelfs beter dan video.

Acteur dans ta propre ville

Een van de dingen die een vlucht namen tijdens de pandemie waren bijvoorbeeld geluidswandelingen, en SCHIK is daar heel goed in geworden: ‘Audio legt een filter over de realiteit, je loopt als een filmpersonage door de stad.’ Daarmee is de link naar Augmented Reality gelegd, een andere ontwikkeling die groter kon groeien in een tijd dat het aanraken van vreemde dingen of het binnengaan van gebouwen lastig was.

Pepijn Borgwat van Synergique vertelt over hoe ze in het Gemeentearchief van Amsterdam een expositie over Rembrandt van Rijn dankzij AR naar een hoger plan wisten te trekken. Bijvoorbeeld door op de speciaal aangepaste iPads aan kinderen andere informatie geven dan aan volwassenen, zodat ze na afloop nog iets hadden om over te praten.

Juste

Omdat kort daarvoor ook een buitengewoon enthousiasmerend betoog te zien is van Zaid el Ouardani over de wereld van de korte TikTok-video’s, vraagt Nele Eeckhout zich vertwijfeld af, of alles dan een beleving moet worden. Dat valt mee, zegt Pepijn Borgwat; ‘Je kunt in een zaal zoiets neerzetten, en in de zalen eromheen gewoon je expositie hebben.’

Na een boeiende aflevering waarin Yvonne Franquinet van het AFK een paar prachtige voorbeelden geeft van – al wat oudere – online kunst van Dries Verhoeven, en ook duidelijk maakt dat we ons vertrouwen in Big Tech niet moeten overdrijven, gaat het in aflevering zes over leiderschap. En daar zijn leerzame dingen gezegd.

Bingo

Elk college over leiderschap – ik heb er anderhalf jaar MBA-light opzitten – begint het schema’s. Cirkels, kwadranten, stakeholders, flowcharts en een heleboel woorden die zo in de bingo van Japke D. Bouma kunnen. Wie daar meer over wil weten kan naar de site van DEN voor meer informatie over het Focusmodel et de digitale tool van het Focusmodel voor digitale transformatie en leiderschap.

Meestal wordt het gesprek na die input pas echt interessant en dat gebeurt ook in aflevering zeven. Tom de Smet, directeur Beeld en Geluid Den Haag en Chantal Keijsper van Het Utrechts Archief gaan in op hoe je digitale innovatie combineert met digitaal leiderschap. Het wordt al snel duidelijk dat die dingen te vaak aan een enkel persoon, een enkele afdeling en dan liefst binnen een afrondbaar project worden gemanaged.

Dat betekent verlies, vertelt Tom de Smet: ‘Een digitaal Leider moet onzichtbaarder zijn dan een traditioneel directeur. Het gaat erom dat je cultuur omdraait, en dan kun je ook pas weggaan als alles gedaan is. Anders stort alles achter je in elkaar. Heel vaak zijn digitaliseringsprojecten als project opgezet, en als het project dan klaar is, moet je weer helemaal overnieuw beginnen.’

Uiteindelijk moeten we allemaal de toekomst in, met al die digitalisering, verhevigde realiteiten en digitale kunst. Juist in de tijd van de pandemie werd de toekomst weer actueel. Voor de een als plek van de gevreesde ‘Great Reset’, voor de ander een voorbereiding op een ‘nieuw normaal’ waarvan de contouren nog helemaal niet duidelijk zijn.

Voer voor Futurologen als ’toekomstverkenner’ Freija van Duijne. In aflevering 8 kijkt ze in het project Digitale Daadkracht vooruit en blijkt dat juist kunstenaars essentieel zijn in het – letterlijk – verbeelden van de toekomst.

Menaces

Van Duijne benadrukt dat een wijde, open blik essentieel is: ‘Niet vanuit jezelf naar buiten kijken, maar kijken hoe de wereld om je heen verandert en dan de impact op jezelf zien. Je zoekt naar mensen die associatief kunnen denken, dus films kijken, boeken lezen. De behoudende types moet je later meekrijgen, maar de visie komt eerst. Toekomstverkenning is luisteren en voelen wat er speelt. Verder speelt de angst een grote rol, voor automatisering, voor diversiteit, voor overbodigheid.’

En daar is maar 1 remedie voor, stelt ze: ‘Als je vanuit het nu redeneert komen de bedreigingen op de voorgrond, maar als je vanuit de toekomst denkt, kun je dromen.’ Dus: ‘Sla de glazen bol stuk. Leef je in in toekomstige generaties.’