‘Holy F’: lichtvoetige worsteling met het feminisme is overrompelend

De voorstelling Holy F opent met een auditie. Twee jonge vrouwen presenteren zich aan een regisseur – een man. Ze spreken hun zinnetjes onberispelijk simultaan uit, met het lieve toontje dat mannen graag horen. Hun verwarring groeit. Snappen ze wel wat de regisseur van hen wil? Kunnen ze de rol die ze ambiëren wel aan? Een sterke vrouw spelen: is dat niet lastig voor hen, vraag de regisseur zich af.

Dan laten Eva Marie de Waal en Sophie van Winden (Waal en Wind) hun opgeprikte pose los en staan ze als zichzelf voor het publiek. Wat een verademing! Wat een leuke, ontspannen vrouwen zijn ze ineens.

‘Holy F’ kan beginnen. Ze gaan het hebben over feminisme. En vooral hebben ze het over de vraag of zij zelf feminist zijn. En als dat zo is, wat dat dan betekent voor hen. Hoe voelen zij zich als vrouw in een wereld die nog helemaal in de greep is van stereotypen? Een wereld waarin vrouwen nog steeds worden achtergesteld? Een wereld waarin veel vrouwen angstvallig hun best doen om te voldoen aan het beeld dat de maatschappij graag van hen in stand houdt?

Het donkere bos

De hele geschiedenis van het feminisme vouwen ze open. Pioniers, bewegingen, ideeën, tegengeluiden: in grote vaart komen ze voorbij. Niet als een documentaire, maar als gespeelde scènes. Ze kruipen in de huid van Aletta Jacobs, de Suffragettes, Simone de Beauvoir, Virginia Woolf, Joke Smit en andere grote voorvechtsters. Door inleving begeven ze zich in het donkere bos waarin die vrouwen hun weg hebben gezocht. En ze vertolken het tegengeluid: mannen, en ook vrouwen die het niet aandurven zich uit hun kooi te bevrijden.

Waal en Wind acteren licht en humoristisch, maar hun gedrevenheid spat ervan af. Ze spelen andere vrouwen, maar wat je tegelijk aan hun spel afziet, is hoe ze zelf worstelen met de vragen die hun bestaan als vrouw in hen oproept. Net als zij zijn de vele kostuums (gemaakt door Miek Uittenhout) geestig en creatief. Ze leveren een sublieme bijdrage aan het uitgesproken karakter van de voorstelling.

Terwijl de heftigheid van hun dialogen groeit, zit aan de zijkant van het toneel de schrijfster en filosofe Simone van Saarloos achter een bureau met boeken en een laptop. Ze is het reflecterend rustpunt en bron van treffende teksten. Het is vaak moeilijk je aandacht te verdelen over het spel van Waal en Wind en de teksten die Van Saarloos op een scherm laat verschijnen, maar wat ze wel voelbaar maakt is het verlangen naar orde, een stabiele bodem, een duidelijke gedachte over de weg die naar de definitieve bevrijding afgelegd moet worden.

Maar wordt dat eindpunt ooit bereikt?

Overrompeld

Er komt enorm veel op het publiek af. Een stroom aan ideeën en emoties. Ik voel me erdoor overrompeld en verward. En dat is een onthullende ervaring. De voorstelling laat me voelen hoe het is in de wirwar van feministische gedachten en gevoelens houvast te zoeken, en dat dan ook nog eens in een wereld vol hardnekkige, bedrieglijke aannames over de vrouw. Wat voor keuze moet je maken? Wat hoort authentiek bij jou?

Alle uitgesproken gedachten fascineren stuk voor stuk en zouden me zo mee kunnen slepen alsof ze de ultieme waarheid zijn. Telkens denk ik: die gedachte wil ik vasthouden! En de volgende gedachte ook! En dat citaat, die naam. Vasthouden! Maar daarvoor gaat het te snel en is er te veel en zo brengt de voorstelling me niet alleen bij hoe moeilijk het voor een vrouw is zichzelf in de wereld te positioneren, maar komt ook het besef op: laat het maar los, al die ideeën die lijken voor te schrijven hoe je jezelf moet bevrijden. Feminisme is niet vasthouden aan een ‘waarheid’, maar onophoudelijk zoeken naar jezelf en wat bij je past. Het feminisme heeft betrekking op alles in het leven.

Feminisme dichtbij

Wat doet dit mij als man? Veel. Het feminisme komt in deze voorstelling heel dichtbij. ‘We moeten allemaal feminist worden’, zegt de Nigeriaanse feministe Chimamanda Ngozi Adichie. Ook als man kun je opkomen voor de gelijkwaardigheid van de vrouw en corrigerend reageren als iemand die met voeten treedt. Maar in deze voorstelling voel ik me uitgedaagd een stap verder te gaan: als een vrouw vastgeroeste, in het verleden gegroeide denkbeelden moet loslaten om haar eigen persoonlijke plaats op de wereld te zoeken, waarom zou dat dan niet ook voor de man gelden? Zit de man niet ook vast in onwrikbare ideeën over hoe hij zich in de wereld en tegenover vrouwen moet presenteren?

Feminisme is: geen uitgestippeld pad bewandelen naar een vast omschreven toekomst, maar kijken wat er gebeurt als je een stap zet die echt uit jezelf voortkomt. Iets loslaten kan verwarrend zijn, maar verwarring maakt creatief. In deze houding kunnen vrouw en man verwantschap zoeken, hoe verschillend ze ook op veel punten van elkaar zijn.

‘Holy F’ wordt afgesloten met een magnifieke tekst van Simone van Saarloos, die het zou verdienen veel beluisterd of gelezen te worden. Geen tekst die een waarheid onthult, maar een die opengooit en inspireert.