Anika Baines: “Burlesque en striptease zijn voor mij een machtsspel” #circolo

Ze ziet mensen soms afhaken als ze vertelt dat haar voorstelling geïnspireerd is door burlesque. “Ze hebben hier vaak bepaalde vooroordelen over en denken dat het ‘iets is wat alleen vieze mannen willen zien’.” Het blijft lastig om mensen te overtuigen om de eerste stap te zetten en een burlesque show te bezoeken, aldus Baines.

De tweeëntwintigjarige Zuid-Afrikaanse houdt van de creatieve vrijheid die het circus biedt, maar waardeert ook de beperkingen die het met zich meebrengt. Het is volgens haar een constante spanning tussen wat je zelf wilt doen en wat fysiek mogelijk is. Tijdens haar studie Circus and Performance art aan de Fontys Hogeschool in Tilburg, besloot Baines een minor in sensuele dans te volgen, waar burlesque onder valt. Deze dansstijl, waarbij zelfexpressie en plezier centraal staan, kenmerkt zich door een vleugje show, striptease en humor. 

“Ik vind het geweldig dat ik met burlesque kan laten zien wie ik ben op een manier die me volledig in mijn kracht zet”, zegt Baines. “Burlesque en striptease zijn voor mij een soort machtsspel”, vervolgt ze. “Ik kies er zelf voor om bepaalde kledingstukken uit te trekken en bepaalde delen van mijn lichaam aan het publiek te laten zien.” De artiest heeft alle macht in handen en het publiek is, in Anika’s woorden, ‘along for the ride’.

Luchtig én serieus

Anika is geboren in Johannesburg, Zuid-Afrika en kreeg thuisonderwijs vanaf haar zevende tot haar zestiende. In die tijd deed ze op regionaal en nationaal niveau mee aan verschillende sporten, waaronder turnen, zwemmen, voetbal en zeilen. Toen ze stopte met turnen, begon ze met paaldansen. Via deze route maakte ze kennis met de circuswereld. 

Op haar zestiende emigreerde ze met haar familie naar Nederland en werkte ze fulltime als serveerster om later naar Italië te verhuizen en daar een circusopleiding te kunnen volgen. Later verhuisde ze terug naar Nederland om aan haar studie bij Fontys te beginnen. Baines vindt artiesten die hun vrouwelijkheid op krachtige wijze omarmen inspirerend. Denk aan Lady Gaga of Sabrina Carpenter. Verder is ze gefascineerd door Cirque Rouge (Oostenrijk), British Pantomime en House of Circus.

Plezier is de grootste drijfveer van Baines. Ze moedigt het publiek aan om zich samen met haar hieraan over te geven. “We verliezen de magie van het leven soms uit het oog”, aldus Baines. “Ik ben ervan overtuigd dat je lol kunt hebben en tegelijkertijd een statement kunt maken én kunt streven naar een betere wereld. Ik wil ook graag tegenover mezelf bewijzen dat ik iets kan. Dat is een hele sterke drijfveer.”

Balanceren op het randje van te veel

Het idee voor de solovoorstelling van Baines die tijdens festival Circolo te zien is, genaamd:  ‘One girl, one dragon, a world of adventure!’ ontstond toen ze in oktober 2022 een knieblessure opliep. Ze kon toen twee maanden niet trainen, maar moest wel een solo-act voor haar opleiding maken. Omdat ze geen klassieke hoepeltechniek kon doen, besloot ze het concept afleiding te onderzoeken. 

“Als ik genoeg andere dingen op het podium zou neerzetten, zou niemand doorhebben dat ik eigenlijk geen bijzondere kunstjes deed. En het werkte!” De draak kwam voort uit har band met het personage Hiccup uit de film ‘How to train your dragon’, omdat hij ook mank liep. Ze maakte van haar hoepel een kostuum, veranderde het in een draak (Norbert) en eindigde met een komische burlesque spoedcursus drakentraining gegeven door Baines’ burlesque persona Chardonnay Sommers. 

“Het is een show met voor ieder wat wils”, vertelt Baines: “Draken, borsten, opera en een heleboel glitter”. De show bevat veel subliminale boodschappen, woordspelingen, popcultuurreferenties, kostuumwisselingen en een rok die in brand vliegt. Door oud en nieuw, burlesque en circus, en een simpel verhaal te combineren, wil Baines een link leggen tussen wat circus vroeger was en wat het nu kan worden. Ze wil burlesque niet opnieuw uitvinden, maar neemt bepaalde aspecten van dit genre die ze leuk vindt en gebruikt ze als basis in haar creatieproces. 

Zelfvertrouwen

Zoals zoveel artiesten die zichzelf op het podium blootgeven, worstelt Baines soms met zelfvertrouwen als het om haar werk gaat. Ze gelooft 100 procent in wat ze doet, maar vindt het soms lastig om het als kunst te bestempelen of als ‘goed genoeg’ te zien. “Misschien komt dit doordat ik jarenlang heb gehoord dat ‘omdat het leuk is’ geen goede reden is om iets op te voeren.”

Bovendien ziet ze mensen soms afhaken als ze vertelt dat haar voorstelling geïnspireerd is door burlesque. “Ze hebben hier vaak bepaalde vooroordelen over en denken dat het ‘iets is wat alleen vieze mannen willen zien’.” Als mensen naar een show komen kijken, zijn ze vaak juist aangenaam verrast door burlesque. Toch blijft het lastig om mensen te overtuigen om de eerste stap te zetten en een burlesque show te bezoeken, aldus Baines.

Queer femininity

Dit jaar organiseert Baines samen met het productieteam van Festival Circolo ook de Queer-avond voor Circolo, omdat het goed aansluit bij haar voorstelling. Het thema is: ‘Queer Femininity.’ Het wordt een viering en een leerschool over wat vrouwelijkheid inhoudt. Het thema wordt verkend door dragartiesten, performancekunstenaars, circusartiesten en burlesque-artiesten van alle geslachten. “Ik hoop dat mensen hierdoor hun idee van vrouwelijkheid zullen heroverwegen en zullen inzien dat vrouwelijkheid een kracht is en dat er niet één manier is om vrouwelijk te zijn.”

Toekomstplannen

In de toekomst zou Baines haar huidige voorstelling van 35 minuten graag willen uitbreiden naar een volledige show (tussen de 50 minuten en een uur) en een theatertour willen doen. Om te beginnen in Nederland, maar uiteindelijk ook in Zuid-Afrika. 

Een ander doel van Baines is om samen met een andere burlesque artiest (Miss Betty L’amour) een terugkerende burlesque show te starten die de kunst van burlesque in al haar vormen viert en professionals en nieuwkomers samen te brengen in Tilburg. “We willen graag een workshopprogramma opzetten dat culmineert in een show waarin we lessen en begeleiding geven over de burlesque en hoe je een act maakt voor het podium, inclusief tips over het maken van kostuums, werken met muziek, make-up en belichting.