Bij het begrip ‘nieuwe muziek’ heb ik nooit gedacht aan lol. Je denkt eerder aan ernst, subtiliteit, te verwerven smaak en luisterervaringen die je misschien later wel gewoon gaat vinden. Maar nu nog niet. Dit jaar heb ik tijdens November Music dus wel heel veel gelachen. Niet schaterend (een enkele keer), maar gewoon, van geluk. Terwijl er in de wereld niet heel veel lolligs gebeurt. Wat is er in mij gevaren, of ligt het aan dat festival?
Marieke Hopman, die na deze editie de rol van artistiek leider overneemt van oprichter Bert Palinckx, vertelde dat het haar missie is om grenzen op te heffen. Nieuw gecomponeerde muziek is gewoon heel erg mooi en leuk, stelde ze. “Je hoeft er niet voor doorgeleerd te hebben om ervan te genieten”. Ze haalde haar ervaring aan met Streik, het werk voor 10 drummers van Enno Poppe, dat dinsdag werd gespeeld. Een werk waar ik ook met een blije grijns van genoot in de grote zaal van de Bossche Verkadefabriek.
Niks beter dan ‘live’
Een prachtige ambitie natuurlijk, en zulk werk verdient een veel groter publiek. Het Maastrichtse Vrijthof zal alleen nog niet massaal vol lopen met fans van Laura Bowler, wier werk ‘Advert’ ik gisteren zag. Toch maakte het me intens gelukkig. Misschien juist wel vanwege de intieme setting. Want een beetje beschermende bubbel heb je wel nodig bij muziek die zo intens is, en soms zo privé als de verzameling bekentenissen van deze Britse actrice, regisseuse, stemkunstenaar en zangeres.
Misschien ben ik te veel onder de indruk van mensen die thuis een geluidsinstallatie van 15 mille hebben met luidsprekerkabels van 1500 euro per set. Zij willen thuis het beste geluid. Het gaat hun om de zuiverheid van de klank, en de exactheid van de weergave. Zoveel technisch en financieel kapitaal alleen om te compenseren wat ze van live missen: de energie van de artiesten, de sfeer in de zaal, de lichten om je heen.
Het gaat om de vibe
Ik hoorde onlangs het verhaal van iemand die haar doofblinde zus altijd meenam naar concerten. Ook al hoorde en zag ze nauwelijks nog iets, het was de ‘vibe’, de energie die in de ruimte hing, samen met de trillingen van de lucht, die een live concert voor haar onvergelijkbaar mooi maakte. Dat is het onvervangbare aan elke podiumkunst. Die ongrijpbare energie in een zaal. Zelfs de knisperende Fishermans Friend zakjes van de toeschouwer achter je. Maar vooral die muzikanten die met elkaar een feest aan het bouwen zijn, of het nu om extreme concentratie en serene tonen gaat, of om tegen elkaars ritme in rammende drummers.
Het gaat om het nieuwe
Dan is er bij nieuwe muziek nog die andere energie: die van de oorspronkelijke creatie. Vaak staat de componist zelf op het podium. Omdat werken vaak maar een paar keer gespeeld worden, is elke uitvoering een zeldzaam juweel. Vaak een zeldzame kans voor de componist om live te horen en te zien wat ze eerder op papier bedacht. Dat maakt zo’n uitvoering nog unieker, en het plezier dat in de zaal heerst nog groter.
Dan is het jammer dat we in Nederland zo slecht met onze componisten omgaan. Bij de uitreiking van de Buma New Composers Pitch 2024 (een prijs van 250 euro) voor jonge componisten, was er voldoende talent aanwezig. Opvallend was wel dat de conservatoriumstudenten die door hun docenten waren voorgedragen uit Iran, Litouwen, Polen, Italië, Finland en Portugal kwamen. Stuk voor stuk originele, ideeënrijke kunstenaars, en de winnares uit Litouwen overtuigde zelfs met haar videowerk van onhoorbare muziek. Ze schreef een werk voor de klank die je zelf in je hoofd toeschrijft aan een openslaande kastdeur, en de branding van de Noordzee.
Zelf doen
Dat er geen in Nederland geboren componisten onder de genomineerden zaten, was opvallend. Je zou het kunnen wijten aan de gretigheid waarmee Nederlandse kunstopleidingen studenten werven in het buitenland, maar volgens Componist des Vaderlands Anne-Maartje Lemereis is er iets anders aan de hand: bij ons leer je pas componeren als je op het conservatorium zit. Muziekscholen trainen hun jonge leerlingen op de perfecte techniek van het uitvoeren van muziek, en straffen vaak zelf aanklooien af.
De elfjarige Lize Bastiaens, door Lemereis uitgeroepen tot ‘Jonge Componist des Vaderlands’, liet zien waar kinderen toe in staat zijn. Ze had de ruimte genomen en gekregen om zelf dingen te ontwikkelen, tot en met een eigen muzieknotatie. “Ieder mens is creatief”, zei de componist des vaderlands, “maar we leren die creativiteit af.” Ze vertelde hoe ze zelf als 11-jarige debuteerde met een eigen werk voor het Nederlands Blazers Ensemble, maar daarna nergens met haar talent naartoe kon.
Nobelprijs
Dat zwarte gat kan worden gedicht wanneer de Nederlandse kunsteducatie meer bezig gaat met maken en scheppen, en minder met uitvoeren. Daar kun je aan toevoegen dat dat net zo geldt voor taal en beeldende kunst. Een Nobelprijs haal je niet met een tien voor ‘Begrijpend Lezen’. Een schrijverscarrière begint met de lust om zelf te schrijven, halverwege het eerste boek dat je leest.
Enno Poppe, de componist van dat werk voor 10 drummers, begon zo zijn carrière als componist. Daar hebben nu heel veel mensen lol van.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
){kind=link}