‘Vous êtes servis’ geeft huishoudslavinnen een gezicht, maar onderwerp had een krachtiger film verdiend

Op het eerste gezicht is huishoudelijke hulp niet het meest opwindende onderwerp voor een drieluik met film, theater en performance. Dat komt natuurlijk omdat de dienstmeid in de ouderwetse betekenis bij ons in het westen vrijwel uitgestorven is. Maar elders is er volop vraag naar onderdanige meisjes die zich zeven dagen per week afbeulen tot ze er bij neer dreigen te vallen, zo leren we uit de onthullende film ‘Vous êtes servis’ die de Spaans-Belgische fotograaf en filmmaker Jorge León over dit fenomeen maakte.

De documentaire maakt deel uit van het project ‘To Serve’ waarvoor León zijn krachten bundelde met de Nieuw-Zeelandse choreografe Simone Aughterlony. Het in de film aangesneden thema wordt verder uitgediept en vanuit andere invalshoeken bekeken in de theatervoorstelling ‘Deserve’ en de performance en gesprekkenserie ‘House without a maid’. De voorstellingen kunnen ook los van elkaar bekeken worden.

Zo’n 35.000 vers klaargestoomde huishoudhulpjes worden iedere maand vanuit Indonesië overgevlogen naar bestemmingen in Azië en het Midden-Oosten. Daar omheen is een complete recruterings- en opleidingsindustrie ontstaan, en dat is ook de plaats waar León zijn camera heeft opgesteld. ‘Vous êtes servis’ bestaat voor een groot deel uit beelden van de dagelijkse gang van zaken in zo’n centrum waar jonge vrouwen de fijne kneepjes van thee serveren en poepluiers verschonen krijgen bijgebracht. Onderschat het niet, want ook de taal van het gastland, bijvoorbeeld Chinees, moeten ze onder de knie krijgen nadat als intekenbedrag een reusachtige som op tafel is gelegd. Wie onverhoopt toch geen baantje overzee vindt is alles kwijt.

Tot zover is het een bezienswaardige, maar betrekkelijk conventioneel gefilmde impressie die af en toe enigszins in herhaling dreigt te vallen. Wat deze schets aan spanning mist, wordt deels goedgemaakt door korte intermezzo’s waarin wanhopige brieven van al eerder uitgezonden huishoudhulpen worden voorgelezen. Mishandeling en vernedering zijn schering en inslag. Daarbij valt op dat de uitgekozen brieven allemaal uit het Midden-Oosten komen. Hoe de behandeling in Singapore, Taiwan of Korea is, is minder duidelijk. Wel blijkt gaandeweg dat de vrouwen, die soms veel verdriet hebben omdat ze hun kinderen een paar jaar niet zullen zien, zich bij voorbaat bij hun lot hebben neergelegd. Tegen het eind vangen we nog even een glimp op van de weinig fraaie rol die de echtgenoten bij dit alles spelen.

Schrijnend genoeg allemaal, maar als fundament van een artistiek drieluik over dienstbaarheid, ontmenselijking en globalisering is ‘Vous êtes servis’ toch aan de tamme kant. De vormingrepen die als prikkelende kanttekening bij de alledaagse observaties zouden moeten dienen ogen wat willekeurig en geïmproviseerd. Fraai is overigens wel de montage van foto’s waarop de meisjes allemaal met een krampachtige glimlach in dezelfde anonieme geruite schortjes poseren. Helaas wordt dat weer bedorven door de povere kwaliteit van de gebruikte video. Het onderwerp is, zo zou je het kunnen samenvatten, boeiender dan de film zelf, die best wat meer artistieke spankracht had kunnen gebruiken.

‘Vous êtes servis’ is nog te zien op vr 24, za 25 en zo 26 september.
‘Deserve’ wordt gespeeld op vr 24 en za 25 september.
‘House without a maid’ kan bezocht worden op za 25 en zo 26 september.