Wat is er gebeurd met de vijf miljoen die Overijssel in 2011 het orkest gaf om ‘meer geld uit de markt te halen’? Dat vroeg ook statenlid Van Abbema zich af en de antwoorden die de provincie haar gaf roepen vooral meer vragen op. Overduidelijk is dat de provincie het orkest hoe dan ook wil behouden en van geen fusie met Gelderland wil weten.
Om meteen maar met die mogelijke fusie te beginnen, daarover schrijft de provincie Overijssel: ‘de provincie Gelderland investeert fors in exploitatie en huisvesting van Het Gelders Orkest in Arnhem. Verregaande integratie tussen beide orkesten lijkt daarmee niet voor de hand te liggen.’
Inmiddels is de werkelijkheid gecompliceerder. Want, de Arnhemse gemeenteraad heeft niet ingestemd met een nieuwe zaal voor Het Gelders Orkest, en stelt nadrukkelijk vragen over de exploitatie. Vragen die de provincie Overijssel hardnekkig over de exploitatie van HET symfonieorkest weigert te stellen, laat staan juiste cijfers op te vragen, want ook de provincie verwijst net als minister Jet Bussemaker naar Cultuur in beeld, het rapport van het ministerie dat niet de juiste cijfers, maar schattingen bevat.
Overbruggingsfinanciering en investeringskapitaal
Terug naar die vijf miljoen. Die zijn beschikbaar gesteld voor ‘een combinatie van overbruggingsfinanciering en investeringskapitaal ter ontwikkeling van het eigen verdienvermogen door de uitvoering van het Businessplan‘ (hoofdletter van de provincie).
Feitelijk beginnen de problemen hier al. Want duidelijk is dat de provincie het geld niet of onvoldoende geoormerkt heeft. Het is heel goed mogelijk dat HET Orkest de provinciale miljoenen vooral gebruikt heeft om de bezuinigingen van Halbe Zijlstra op te vangen. Dan zijn de provinciale miljoenen gebruikt voor de reguliere exploitatie. En nu dus op. Want HET Symfonieorkest is zo goed als bankrupt. In 2014 daalden de publieks- en sponsorinkomsten immers schrikbarend. Het exploitatietekort is inmiddels hoger dan het eigen vermogen. Ook in 2015 zal, met het schrappen van concerten, zeker geen toename van inkomsten laten zien.
Vervolgens noemt de provincie zeven projecten ‘waarbij inkomsten worden gegenereerd’. We lopen ze allemaal af.
1. Fondsaanvragen
Met als resultaat een eerste projectsubsidie uit Brussel. Daarnaast is geld aangewend om benodigde kennis te vergaren. Verder levert het nog maar weinig op.
2. Sponsering & Mecenaat
Hoewel er geld is aangewend om ‘beleid en het daarmee samenhangende instrumentarium’ te ontwikkelen, zijn de resultaten meer dan tegenvallend: de sponsorinkomsten daalden juist.
3. Tarifering
In samenwerking met de Universiteit Twente is onderzocht of stijging van de prijzen zou leiden tot meer inkomsten. Kosten van het onderzoek: onbekend. Conclusie van het onderzoek: nee, dat levert niet meer inkomsten op.
4. Innovatie beleving
Het orkest heeft allerlei nieuwe concepten ontwikkeld waardoor het met name meer jongeren bereikt. Het leidde tot een publiekstoename van meer dan 10%. Doorrekening van de cijfers leert echter dat de publieksinkomsten per bezoeker daalden van €4,70 in 2013 naar €3,15 in 2014. Met andere woorden: HET Symfonieorkest trok al veel publiek dat niets opleverde, maar trekt nu nog meer publiek dat nog minder oplevert.
5. Productiehuis
Het orkest heeft ensembles geformeerd ‘die als het ware de voelsprieten zijn van het orkest in de samenleving’. Maar ook hier: dat heeft investeringen gevraagd, maar nog niets opgeleverd. Wel merkt de provincie op ‘Het is nu zaak dat te verzilveren.’ Hoe is onduidelijk.
6. E-marketing
Het orkest heeft geld geïnvesteerd in het professionaliseren van de marketing. Dat heeft echter louter geleid tot meer bezoekers in thuishaven Enschede, waar het aantal abonnementen sterk is toegenomen. Elders nam het bezoek juist af.
7. Structuur en flexibilisering
Het orkest heeft afscheid genomen van de B3-status. Met andere woorden: de arbeidspositie van de orkestleden is verslechterd met als doel ‘flexibilisering en verhoging van de productiviteit’. Maar meer inkomsten heeft ook dit niet opgeleverd.
Overige vragen
Op de vragen van Van Abbema over het schrappen van optredens in Deventer en Zwolle de te verwachte antwoorden. Die zijn niet rendabel. Experimenteren met het geven van concerten op andere dagen en tijdstippen heeft evenmin geresulteerd in extra inkomsten. Extra inkomsten waren er wel voor twee educatieve projecten, waarvoor de provincie in totaal €46.873 overmaakte, al meldt het orkest dat ze daarmee nog steeds niet kostendekkend zijn.
De hoofdvraag
De bedragen die de staten beschikbaar hebben gesteld hadden tot doel dat in 2018 het orkest op eigen benen kon staan. Is dit doel nog haalbaar?
Gezien het bovenstaande, lijkt er maar een antwoord mogelijk: nee, dit doel is niet haalbaar. De provincie constateert echter dat ‘het orkest de uitdaging van het cultureel ondernemerschap inderdaad heeft opgepakt’ en ‘Het geeft vertrouwen dat het orkest zelf de verantwoordelijkheid neemt voor haar bedrijfsvoering en dat ze op tijd maatregelen neemt en scherpe keuzes maakt.’ Wel wil de provincie per kwartaal informatie over de bedrijfsresultaten ‘zodat wij de gemaakte prestatieafspraken en het behalen van financiële zelfstandigheid kunnen monitoren.’
Nieuwe vragen
Van Abbema neemt geen genoegen met de antwoorden van de provincie, en heeft ze inmiddels geagendeerd voor de eerstkomende statenvergadering waar zij aanvullende vragen zal stellen.
Een sprong voorwaarts
Uit alle antwoorden blijkt dat het businessplan nergens het gewenste effect heeft en het zeer onwaarschijnlijk is dat daar verandering in zal komen. Toch blijft de provincie volharden dat het allemaal wel goed zal komen. Waarom? Die vijf miljoen is verdwenen en komt niet terug.
In het vorig kabinet leidde provinciaal protectionisme tot de motie Bosma/De Liefde, met als doel het Limburgs Symfonieorkest en Brabants Orkest te behouden. Een jaar later fuseerden ze alsnog tot Philharmonie Zuidnederland.
Verzet tegen fusies is er overal. Begrijpelijk, want waarom zou een artistiek op het hoogste niveau opererend orkest op willen gaan in een groter geheel? Maar de kaalslag onder leiding van Halbe Zijlstra is niet terug te draaien. Voortmodderen is een heilloze weg. Dan daalt het niveau, moeten concerten geschrapt en het ene gat in de begroting met het andere worden gevuld. Vasthouden aan eigen belangen leidt uiteindelijk tot louter verliezers.
[Tweet “Vasthouden aan eigen belangen leidt uiteindelijk tot louter verliezers.”]Advies
Durf, juist uit liefde voor de muziek, een sprong voorwaarts te maken, als orkesten en provinciebesturen. Juist een fusieorkest kan de regionale, landelijke en internationale ambities op financieel verantwoorde wijze realiseren met als vaste thuishavens Arnhem en Enschede.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
