Welcome to the Jungle: een catastrofale clusterfuck bij de Kanaaltunnel

Maaike Engels (videokunstenaar en filmmaker) en Teun Voeten (oorlogsfotograaf en cultureel antropoloog) maakten Welcome to the Jungle. Een documentaire over de totale chaos in het geïmproviseerde migrantenkamp bij de kanaaltunnel in Calais, waar nu een slordige 6000 mensen in barre ellende wachten op hun kans om clandestien naar Engeland te reizen.

Welcome to the Jungle is een pijnlijke en bij vlagen hilarisch zwartgallige film, die duidelijk maakt wat voor een catastrofale clusterfuck [hints] Military term for an operation in which multiple things have gone wrong. Related to SNAFU (Situation Normal, All Fucked Up”) and FUBAR (Fucked Up Beyond All Repair). In radio communication or polite conversation (i.e. with a very senior officer with whom you have no prior experience) the term clusterfuck will often be replaced by the NATO phonetic acronym Charlie Foxtrot. By the time the artillery came in the enemy was already on top of us. It was a total clusterfuck. [/hints] zich hier afspeelt. Er is geen beleid, de Franse overheid doet vrijwel niets, of erger nog, lijkt zelfs pogingen om de boel in het kamp wat leefbaarder te maken te saboteren. Daarbij wordt de hulpverlening volledig overgelaten aan goedbedoelde maar vaak hopeloos kneuterige burgerinitiatieven. Van de ongerichte anarchisten van het Solidarity Network (een groepje “No Borders”-scanderende vrije geesten), via Islamitische welzijnsorganisaties die vrezen voor radicalisering van hun diepgefrustreerde geloofsgenoten, tot betrokken locals die de schrijnende puinhoop aan de rand van hun stadje niet meer kunnen aanzien en “iets willen doen”.

Wat dan ook. Tentjes bouwen, een klein bibliotheekje opzetten, of een auto vol levensmiddelen en kleding komen brengen – die vervolgens gelijk, na intimiderend duw en trekwerk, door de meest agressieve alfamannetjes van het kamp wordt leeggeroofd.

De kampbewoners (Soedanezen, Afghanen, Ethiopiërs, Eritreeërs, Koeweiti’s, Irakezen, Iraniërs, Pakistanen en recentelijk de Syriërs) hebben zichzelf gegroepeerd naar afkomst en staan elkaar geregeld naar het leven. Het recht van de sterkste geldt. De stemming zwalkt van apathie naar blinde wanhoop, terwijl de Henk & Ingrids uit Calais roepen dat Marine Le Pen maar snel aan de macht moet komen om hier schoon schip te maken.

De camera’s van Engels & Voeten registreren het allemaal genadeloos.

Grimmige spoiler: er is totaal geen zicht op een oplossing.

Van begin september tot half oktober is het inwonertal van The Jungle bijna verdubbeld. Ongeveer 6000 mensen leven hier in krakkemikkige tentjes en staan tot aan hun enkels in de blubber. Schurft en luchtwegeninfecties heersen, de eerste gevallen van TBC zijn geconstateerd en er breken om de havenklap vechtpartijen uit. Men vreest voor de komende wintermaanden. De kans is groot dat hier mensen zullen doodvriezen.

Engels en Voeten leerden elkaar kennen op de set van het VPRO-programma Fotostudio De Jong. Als redacteur had ik Voeten als gast voorbereid om iets te komen vertellen over Narco Estado (2012), zijn geniale fotoreportage over het brute drugsgeweld in Mexico (saillant detail: één van Voetens foto’s uit deze serie wordt gebruikt in de leader van de populaire Netflix-serie Narcos). Engels werkte ook voor Fotostudio De Jong en was als VJ (met haar audiovisuele collectief Urbi et Orbi) verantwoordelijk voor de visuals. Ziehier:

Ze herkenden elkaars engagement en raakten bevriend.

Voeten: “Mijn zoontje woont in Engeland en om de zoveel weken reis ik naar hem toe. Dan kom ik door Calais, dus ik heb die chaos zien ontstaan. Ik wist dat ik er iets mee moest, maar ik werd er zo depressief van dat ik het niet alleen aandurfde.”

Gelukkig was Engels van de partij. Engels: “We vroegen ons beiden af wat het persoonlijke motief is voor die mensen om zo’n gevaarlijke reis te ondernemen. Met deze film laten we zien hoe ontzettend problematisch de situatie daar is. Daarbij zoeken we de balans, maar we hebben geen oplossing.”

Vier tripjes naar Calais en gesprekken met een aantal experts leverde ruim 20 uur materiaal op, dat Engels monteerde tot een prachtig, filmisch tijdsdocument over een “humanitaire ramp in slow motion”, zoals ze het zelf omschrijven. Naast de film schreven ze ook een vlijmscherpe (en erg grappige) longread over hun surreële ervaringen in Calais. Het artikel voor One World is gratis te lezen, klik hier

Voeten: “Welcome to the Jungle is geen huilie-huilie verhaal, we willen niet scoren met goedkoop sentiment. We laten zien hoe complex de situatie is. Dus ja, we tonen een protesterende Soedanees, die met een grote toeter vooraan bij een demonstratie “FREEDOM!!! FREEDOM!!!” loop te brullen en roept dat hij naar het Verenigd Koninkrijk wil. Vervolgens blijkt dat hij bijna geen woord Engels spreekt. Tegelijkertijd interviewen we ook een van zijn landgenoten die dagelijks in de bibliotheek een paar uur Shakespeare zit te lezen – iemand die vermoedelijk veel sneller in Engeland zal aarden.”

“We tonen de spanning tussen grote internationale idealen, en de schrijnende menselijke drama’s die daar het onbedoelde gevolg van kunnen zijn.”

Welcome to the Jungle ging 9 november in première in De Balie, Amsterdam. De makers zijn te benaderen voor meer screenings. www.urbietorbi.nl / www.teunvoeten.com