Waarom een stad zuinig moet zijn op haar kunstenaars

Culturele broedplaats DE WAR moet wijken voor projectontwikkelaar Rovase. Het is niet de enige creatieve opdoffer die kunstminnend Amersfoort heeft moeten incasseren. Enkele tientallen kunstenaars moeten eveneens op zoek naar een nieuwe werkplek. Dit keer treft de gemeente geen enkele blaam. Een gedeelte van de fabriek die hun thuishaven was, is door brand verloren gegaan. Het gaat om de voormalige ‘vleesconserven’ NOACK-fabriek, schuin achter het centraal station. Jarenlang in gebruik als magazijn van De Slegte.

Wat is de waarde van kunstenaars voor een stad?

De vraag dringt zich op hoe erg dit alles is. Nauwkeuriger geformuleerd: wat is de waarde van kunstenaars voor een stad als Amersfoort? Voor cultuurconsumenten blijft genoeg te beleven. Een keurig theater, filmhuis, festivals, tal van kleinschalige initiatieven. En de kunstenaars kunnen hun werk ook elders maken. Dus wat is het probleem?

Ik bedacht dat kunstenaars een onmisbaar onderdeel zijn van een gezond cultureel klimaat. Dat een stad zonder kunstenaars er flink op achteruit gaat. Saaier en kleurlozer wordt. Maar eigenlijk beviel dit antwoord me niet. Het bleef te veel aan de oppervlakte. Er moest meer over te melden zijn.

Dus ging ik in de stad op zoek naar iemand met meer kennis van zaken. Ik kwam uit bij Henk Logman. Hij is niet iemand die vaak op de voorgrond treedt. Wekelijks met zijn foto in het lokale of regionale krantje staat. Maar in de kunstwereld voelt hij zich als een vis in het water. Hij begeleidt (ook) jonge kunstenaars en organiseert kleinschalige exposities. Aan wie kon ik mijn vraag beter stellen?

Kunstenaars zorgen voor goede en vernieuwende initiatieven

Henk legde het me ongeveer als volgt uit: ‘De aanwezigheid van (jonge) kunstenaars voegt iets wezenlijks toe aan de ontwikkeling en constante beweging van het culturele klimaat in een stad. Stilstand is achteruitgang. Kunstenaars die met elkaar een aantal plekken bevolken in een stad, zoeken elkaar op. Daardoor ontstaan vaak goede en vernieuwende initiatieven, omdat ze gewend zijn te denken vanuit weinig middelen maar wel goed in staat zijn om krachten te bundelen en verbindingen aan te gaan die er voor zorgen dat plannen toch uitgevoerd kunnen worden. Daar draagt hier in Amersfoort De WAR bijvoorbeeld enorm aan mee. Er is ruimte voor experiment en ondersteuning van bijvoorbeeld wetenschap of initiatieven op het gebied van duurzaamheid.’

Laat kunstenaars meedenken over herinrichting van de stad

‘Haal je die faciliteiten weg uit een stad, dan stopt ook een basale broedplaats voor vers bloed en nieuwe ideeën. De overheid zou juist heel goed gebruik kunnen maken van de knowhow en expertise van kunstenaars en designers en ze vaker in moeten zetten voor complexe vraagstukken die er zijn in de stad. Geef kunstenaars de opdracht om mee te denken over de herinrichting van het stadshart, vraag ze om mee te denken over een zinvolle implementering van het begrip Smart-City en laat hen dat visualiseren.’

‘Kunstenaars hebben daarvoor wel betaalbare speelruimte nodig en liefst ook nog op een plek waar ze dat met elkaar kunnen en waar regelgeving wat minder aan de orde is. Haal je dat weg, dan is de noodzaak om te blijven niet meer aanwezig, trekken kunstenaars weg en haal je dus ook de broodnodige energie van vernieuwing weg uit een stad die graag in ontwikkeling wil blijven.’