‘Wereldberoemd buiten Nederland’. Topstuk ‘veduta-schilderkunst’ naar Amersfoort

Het Amersfoortse Museum Flehite heeft bij Christie’s in Londen de gouache (een met dekkende waterverf gemaakt schilderij) Gezicht op Amersfoort van de 17de-eeuwse schilder Caspar van Wittel aangekocht. De aankoopprijs voor dit Amersfoortse kopstuk was inclusief heffingen ruim 200.000 euro.

Van Wittel werd in Amersfoort geboren en vertrok na een leertijd bij Withoos op 21-jarige leeftijd naar Italië, waar hij als Gaspare Vanvitelli naam maakte als schilder van stadsgezichten. Hij wordt in Italië gezien als de grondlegger van de veduta-schilderkunst: de uiterst gedetailleerde stadsgezichten waarmee schilders na hem, zoals Canaletto en Guardi, beroemd zijn geworden.

Van Wittel werd naar alle waarschijnlijkheid geïnspireerd door de Nederlandse architectuurschilderkunst, zoals beoefend door kunstenaars als Pieter Saenredam en Gerrit Berckheyde.

Waarheidsgetrouwe elementen

Van Wittel schilderde Het gezicht op Amersfoort rond 1712, toen hij al jaren in Rome woonde. Er zijn schetsen bekend met eenzelfde voorstelling in een collectie in Napels. Het is nog onduidelijk of de schilder deze schetsen in Italië maakte, of in Amersfoort.

De gouache van Van Wittel toont een aantal waarheidsgetrouwe elementen, zoals de Onze-Lieve-Vrouw-Kerk. Het landhuis links op de voorstelling is waarschijnlijk een huis elders in de stad, dat de schilder om compositorische redenen langs de oever van de Eem positioneerde.

De aankoop door Flehite werd mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt, VSB-fonds, KF Hein Fonds, Gemeente Amersfoort, Oudheidkundige Vereniging Amersfoort, Fonds Bos, vrienden van Van Wittel, Museum Flehite en 20 Amersfoortse particulieren. Een mooi verslag van het biedingsproces is te lezen in de regionale editie van het AD.

Belangrijke aanwinst

De verwerving van de gouache wordt gezien als een belangrijke aanwinst voor museum Flehite. Het gaat om een topstuk van Van Wittel. De schilder wordt gezien als schakel tussen de 17de-eeuwse Nederlandse en de 18de-eeuwse Italiaanse schilderkunst. Zijn werk kwam terecht bij voorname Italiaanse families en adellijke Engelsen, die op hun reizen naar Italië – de Grand Tour – veel van zijn stadsgezichten kochten. Van Wittel is daardoor vooral bekend en beroemd in het buitenland, echter vrijwel onbekend in Nederland.

De aanschaf is ook belangrijk omdat het een stadsgezicht van Amersfoort betreft. Daarnaast is er de connectie tussen Van Wittel en Matthias Withoos. Flehite was al in het bezit van diens monumentale Gezicht op Amersfoort, dat een prominente plek heeft bij de entree van het museum en dat, by the way, een van mijn favoriete museumstukken is. Er is een boel op te zien. Ik blijf er bij elk bezoek aan Flehite graag een kwartiertje naar kijken.

Met de aanschaf van de gouache wordt het werk van meester (Withoos) en gezel (van Wittel) weer bij elkaar gebracht.

Prominente plek

De gouache wordt zo spoedig mogelijk getoond in de Amersfoortzaal van Flehite. Ook krijgt het een prominente plek in de overzichtstentoonstelling over Van Wittel, die voor begin 2019 gepland staat.

Nb. In haar roman Ander Licht beschrijft Rosita Steenbeek de totstandkoming van Gezicht op Amersfoort van Matthias Withoos. Ook komt de relatie tussen Withoos en Van Wittel uitgebreid aan bod. In het boek is tevens een belangrijke rol weggelegd voor Alida Withoos, de dochter van Matthias die later uitgroeide tot een belangrijke schilderes. Vooral het eerste gedeelte van de roman over het schildersleven in Amersfoort eind 17de-eeuw is zeer de moeite waard.