Kunst is totaal nutteloos, en dat moet de politiek beter duidelijk maken. (Waarom Mark Rutte vaker uit moet gaan)

Vanmiddag is er een hoorzitting in de Tweede Kamer over de uitgangspuntennota van Minister Ingrid van Engelshoven. Die nota waarvan iedereen inmiddels doorheeft dat het een sigaar uit eigen doos is. Insprekers hebben hun mooiste speeches voorbereid, en er zal na afloop zeker het een en ander viraal gaan binnen de verschillende culturele social media-bubbels. Ik werd een beetje moedeloos van het lezen van de verschillende position papers die zijn ingediend.

Als dit het is op basis waarvan we met zijn allen een leuke culturele sector gaan krijgen, zie ik de toekomst somber in. Na wat verplichte moties waarna de minister al dan niet in de cultuurbegroting nog een gaatje gaat vinden, krijgen we vanaf de derde dinsdag in september een cultuurstelsel dat veel overeenkomsten vertoont met dat van 1979. Dat was een zooitje. En ja, toen hadden we ook kunst, dus helemaal zielig is het niet.

Kunst is geen politiek statement

Er zal wel een groot verschil zijn met 1979, en dat is de totale afwezigheid van cultureel bewustzijn in de Eerste en Tweede Kamer. De aanwezigheid van Kamerleden, laat staan Kabinetsleden bij een cultureel evenement, een foto van een bestuurder met een (e-)boek, ze zijn zo zeldzaam geworden dat áls ze gebeuren, het meteen een statement van jewelste is. Rutte met opgestroopte mouwen bij de Toppers? Van mij mag hij, maar hij zit daar niet omdat hij het leuk vindt, maar omdat hij duidelijk wil maken dat hij ergens anders bewust zeker niet zit.

Sinds het begin van deze eeuw laten politici op alle niveaus zich niet meer zien bij kunst, bij culturele manifestaties, bij premières of bijzondere concerten. Soms reist er iemand mee om de hand van Koning en Koningin vast te houden, maar dat is bij hoge uitzondering. Die politieke afwezigheid bij cultuur van wat voor niveau dan ook zendt een duidelijk en onmiskenbaar signaal uit naar de samenleving. Verbeelding en amusement zijn op geen enkele manier van belang voor het leven. Wie bezig is met besturen heeft geen tijd voor een avondje gekkigheid. Want dat is cultuur in essentie: gekkigheid waar serieuze mensen niets te zoeken hebben.

Met dit standpunt was het een kwestie van tijd voor iemand als Halbe Zijlstra van de calvinistische Mark Rutte de vrije hand zou krijgen om de overheidssteun voor het culturele aanbod flink te verkleinen. Dat uitgangspunt staat nog steeds overeind in het derde kabinet-Rutte. Waarom zou hij daar opeens van afstappen omdat er toevallig een paar andere partijen aan tafel zitten?

Kunst maakt geen deel uit van het maatschappelijk debat

Nu maakt kunst, en zeker het gedoe over subsidie, geen deel uit van het maatschappelijke debat. Dat is ook een opvatting die bij alle grote mediabedrijven in Nederland vanouds post heeft gevat. Kunst, dat zijn de faits divers, het laaghangende fruit, de interviews en roddels in Bekend Nederlanderland en de mooie foto’s in de weekendbijlagen.

Ze hebben nog gelijk ook. Met kunst los je geen internationale crises op, en je geneest er ook geen mensen mee. En, door je te laten zien bij kunst, zeker in het hogere segment, plaats je jezelf maar al te gauw en te opvallend in een elite van liefhebbers van witte wijn. Waarmee iets structureel mis schijnt te zijn, ook al produceert Nederland inmiddels witte wijn van hoge kwaliteit.

Kunst is ontspanning

Waarom het dan toch belangrijk, zo niet essentieel is dat politici zich laten zien bij concerten (al is het Rieu of Boef), een keer een première doen, of in hun dienstauto stappen met de nieuwste roman van Nelleke Zandwijk? Niet om de mensen die kunst maken te pleasen, want dat lukt je toch niet. De enige reden die echt denkbaar goed gevolg heeft, is dat je ermee laat zien dat je je kunt ontspannen. Dat je er oog voor hebt dat het leven niet alleen uit vergaderen en ambtelijke stukken bestaat. Dat je zo nu en dan eens gewoon uit wilt gaan en dat dat een onderdeel zou moeten zijn van ieder normaal mensenleven.

Je zou het moeten doen voor de leut. Omdat je daarmee zelf ook eens wat afstand kunt nemen, omdat die ledigheid, dat openbaar lummelen, ook wel eens heel wat nieuwe inspiratie oplevert. Zelfs na twee fanta. Dat signaal heeft deze samenleving heel hard nodig. Het overleven van Nederland hangt ervan af.