2021 wordt een jaar voor dichtbijhuiscultuur

22 februari 2020 stond ik in een afgeladen zaaltje in Manchester te kijken naar een live-act die het helemaal zou gaan maken. Nu is Manchester onbereikbaar, dat zaaltje al een half jaar failliet en kan die live-act niet de miljoenenverslindende production value van een Billie Eilish opbrengen om al streamend een deuk in een pakje boter te slaan. Het wordt kil in het clubcircuit, maar lokaal talent kan zijn kans proberen te grijpen in de huiskamers van fans. 

2020 was raar, 2021 wordt nog raarder. Of het nu de inmiddels door de VVD ontdekte evenementensector is, die tot verrassing van liberaal Nederland ook cultuur blijkt te zijn, of de amateurkunst: we gaan het in 2021 dicht bij huis houden. Reizen wordt een dingetje. Niet eens als daad op zich, maar als productierisico. Niet alleen internationaal, ook binnenslands.

Grenzen dicht

Wie nu een internationale tournee wil plannen zal moeten incalculeren dat je soms tegen een dichte grens aanloopt, of wegens quarantaine-eisen juist het gastland niet meer uit mag. Een theatertournee moet rekening houden met alle mogelijke en onmogelijke  afgelastingsregels en zulke enorme kosten, dat het nu echt de moeite niet meer is. Tournees kosten sowieso al vaak meer dan ze opleveren, dus met noodgedwongen halfvolle zalen gaat niemand dat redden. Al gaan we vanaf nu alleen nog maar solo’s spelen. Als er nog zalen zijn, want zeker in het ongesubsidieerde deel van ons kunstlandschap gaan dit jaar slachtoffers vallen. Of we nu een garantiesysteem inbouwen, of niet: met geld kun je niet alles repareren. Het gaat ook om het uithoudingsvermogen van de mensen die het moeten uitvoeren en organiseren.

Plannen kan in 2021 alleen op de heel korte termijn, of met zoveel slagen om de arm dat er eigenlijk niet mee te dealen is. Daarom zullen we op Lowlands – als het al doorgaat – veel aanbod uit eigen land en de zeer nabije buurlanden hebben. Mogelijk een enkel verrassingsbezoek van een wereldact die toch even niks beters te doen had, maar niks groots dat maanden voorbereiding eist, en samenwerking met andere delen van de wereld, met andere vaccinatiegraden, en andere besmetingshaarden.

Veilig thuis

Zelfs voor het binnenlandse aanbod zal gelden dat de standplaats het veiligst is. Zolang er nog geen noemenswaardige immuniteit is opgebouwd, is reizen met een koor, orkest of groot theaterspektakel onmogelijk. Bovendien zullen we hoe dan ook naar een blijvende vorm van anderhalvemetercultuur evolueren, waarbij het aanpassen van de eigen zaal aan je aanbod een stuk makkelijker is dan het reizen waarmee je steeds weer met andere regels te maken krijgt. 

Blockbusters in musea kunnen we dus ook vergeten. Een informatief artikel op Artnet News haalt Lakenhaldirecteur Meta Knol aan, die nog voor Covid in de krant riep dat de blockbusterkunst, met mega-exposities die in samenwerking met tientallen musea tot stand komen en in een paar maanden een miljoen bezoekers moeten trekken, niet meer van deze tijd is. En bovendien slecht voor de musea, die hun gewone publiek van zich zien vervreemden. Komt nu Covid-19 bovenop. Niks reizen, gezien het risico op quarantaine voor de begeleiders van die ene Leonardo, die daardoor vast blijft zitten in Opper Lichtenstein. Dan kun je maar beter iets goeds doen met je eigen collectie. 

Kantoorpanden

Zo anderhalvemeteren we ons naar een nieuw soort dichbijhuiscultuur, waarin zweterige clubs het gaan afleggen tegen gedoogde raves op zonneweides of in de opeens overal leegstaande kantoorpanden en de commerciële infrastructuur van de kunst ingrijpend verandert. Op dit moment houden subsidies en noodregelingen de boel nog overeind, maar zeker voor individuele vaklieden is een jaar betaald stilzitten geen optie. Die gaan hun talenten elders inzetten. 

Er komt dus een uitdunning aan, en dat is niet per se een goed ding, want in Marianne Zwagermans universum, waar het dorre hout is weggebrand, is ook geen beschutting meer voor het jonge opschot. We hebben oud en zogenaamd zwak nodig om jong en zogenaamd vitaal een kans te geven.

2022

Is er dan helemaal niets om naar uit te kijken in 2021? Ik zou zeggen: jawel, 2022. Dan zijn we gevaccineerd genoeg, en breekt een tijd aan vol nieuwe energie en ongekende mogelijkheden. Tot die tijd gaan we het redden met het uitvinden van die nieuwe mogelijkheden, nieuwe kansen en creativiteit die we voor de poorten van de hel moeten wegslepen. 

2021 wordt geen saai jaar. Zoveel is zeker.