“Je mag ook niks meer zeggen” is de titel van een voorstelling door de theatervrienden George en Eran uit Amsterdam-West. Zij brachten al eerder gevoelige thema’s in een theatervorm die dicht aanschurkt tegen stand-up comedy, en in dit programma gaat het dus over de taalstrijd. Een taalstrijd die gaat over welke woorden nog gepast zijn, welke stereotypen nog ‘mogen’ en hoe het publiek ermee omgaat.
Het is een thema op Boulevard, het Bossche zomerfestival met internationale allure dat altijd al voorop liep in maatschappelijke tendensen. Zo waren ze al zó vroeg bezig met afvalscheiding en groene energie, dat de Raad voor Cultuur-werkgroep die onderzocht hoe duurzaam de cultuursector kon worden, het festival vergat te noemen.
Veel meer dan een vinkje bij ‘diversiteit’
Dit jaar, het eerste jaar waarin de nieuwe directie (Tessa Smeulers en Dana Kibbelaar) een stempel op het festival kan drukken, is diversiteit en inclusie niet meer het loze vinkje in de subsidieaanvraag, zoals gebruikelijk is in de sector, maar iets dat in de vezels van organisatie en programma is verweven.
Zo hangt er naast de tent bij de Sint-Jan een plakkaat dat op sommigen misschien betuttelend overkomt, maar dat ik – bij nader inzien – uitstekend op zijn plek vind. Het is helaas wel erg letterlijk vertaald uit het Engels, en dat zorgt voor verwarring. Suggesties voor een betere vertaling zijn welkom.
Draaiende fietswielen met kraaltjes
De nieuwe tijd, waarin luisteren en vragen belangrijker is dan stellen en poneren, komt niet helemaal vanzelf tot stand. Zo leerde ik bij de installatie van Karlijn Hamer, ‘Syriana, Mijn Vriendin’, het woord ‘neurodiversiteit’. Psychische ‘aandoeningen’ zijn niet meer duidelijk te omschrijven, maar bevinden zich – net als overigens onze seksuele geaardheid – op een glijdende schaal, sterk afhankelijk van omgeving, tijd en biologie.
Hamer trok een tijd lang op met een vriendin die pas op late leeftijd werd gediagnosticeerd met autisme. Ze laat ons nu meevoelen – of juist niet – wat het is om autisme te hebben. Waar de een van draaiende fietswielen met kraaltjes in slaap valt, ziet de ander alleen maar constant met elkaar strijdende details en krijgt daar hoofdpijn van. Of erger. Er bleek, tijdens de nabespreking, meer behoefte aan minder prikkels, in een wereld waar je elke seconde om aandacht wordt gevraagd.
Prikkelarm was zeker het concert van Shakuar, de openingsact van het festival. Prachtig sfeervolle muziek, op een piepende gitaar na perfect uitgevoerd. De melodieën variëren van Afrikaans tot Gregoriaans, en voor dat laatste kregen ze dit keer hulp van de klokken van de Sint-Jan. Sacraal, maar de twee zangeressen waren niet al te veel met de zaal bezig, en dat schiep afstand.
Kwetsbaar en stoer tegelijk
Totaal geen afstand is er tussen de vier mannen in het stuk Desire van Louis Janssens. Het is een prachtig hoogtepunt van het komende seizoen. Ik interviewde Janssens deze week, zonder het stuk gezien te hebben. De voorstelling overtrof mijn verwachtingen. Vanuit een simpel gegeven, namelijk dat de vier mannen met ontblote bovenlijven zinnen uitspreken die allemaal beginnen met formuleringen als “ik wil” of “Ik verlang naar”, word je meegevoerd langs begeerte, angst, erotiek en horror, met een prachtige muzikale omlijsting. Het is kwetsbaar en stoer tegelijk, en de lading is universeel. Een nieuw geluid van een nieuwe generatie waar we nog veel van gaan horen.
‘Choir Practice’
En dan is het ook nog de Pride in Amsterdam, waaraan Den Bosch via een speciale feestavond steun gaf. Onder de titel ‘Trek iets leuks uit’ bood het programma onder meer een paaldans-act van een boomlange spierbundel in drag, een balletdanser in glitters en scherpe lesbische stand-up comedy. Leuk, en het deed me denken aan de ‘Choir Practice’ in de virtuoze, en niet te missen HBO-comedyserie ‘Somebody, Somewhere‘.
In die serie, spelend in het doorgaans niet als homovriendelijk bekend staande midwesten van de VS, ontbreekt elke vorm van homovijandelijkheid, politiegeweld en kerkelijke haat zo zichtbaar dat de gruwelijke werkelijkheid juist daardoor binnenkomt. Bij de avond in Den Bosch ontbrak de harde realiteit ook, en volgens sommige aanwezigen was dat een gemis. Pride is immers een protestbeweging, geen avondje campy feesten in een tijd waarin lesbische moeders uit de Italiaanse burgerlijke stand worden geschrapt en in Nederland populisten stemmen winnen met homohaat.
Tijd voor publieksparticipatie. In ‘Je mag ook niets meer zeggen vroegen George en Eran aan het publiek om woorden weg te stemmen. Schrikbarend weinig vingers gingen omhoog bij “nxxxrzoenen”, “jxxxnkoeken”, of “mxxrkoppen”.
Die wenken van het festival zijn keihard nodig.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
