Een cursus Jennifer Walshe in 10 lessen #novembermusic2023

Van Barbie tot tijdreizen en alles daartussenin. Plus een hele wereld aan alter ego’s, verzonnen personages en fictieve geschiedenis. O, en het heet muziek. Omdat het gemaakt is door iemand die componist heet. Maar Jennifer Walshe is zoveel meer. Op November Music 2023 zijn twee dagen aan haar werk gewijd. Twee dagen waarin de veelzijdigheid van deze podium- en studiokunstenares nauwelijks uitputtend kan worden belicht. Als er in ieder geval al 1 ding duidelijk wordt uit die twee dagen, is het dat de bestaande schotten in de (podium)kunsten nodig opgeheven moeten worden. 

Tijd dus voor een cursus ‘Hoe word ik Jennifer Walshe’ in 10 ultrakorte lessen. 

Zo verleg je grenzen.

“XXX_LIVE_NUDE_GIRLS!!!” (2003) is een voorbeeld waarin Walshe niet alleen muziek en zang gebruikt, maar ook Barbiepoppen. Zo verkent ze sociale en culturele thema’s genderrollen en identiteit. En dat dus al in 2003, lang voordat zulke thema’s tot de mainstream doordrongen. Dit werk is daardoor meer dan een muzikaal stuk; het is een multimedia-ervaring met een belangrijke maatschappelijke boodschap. Een aardige aanvulling op de Barbenheimer-zomer. En iets korter. 

Vertel niet zomaar een verhaal

In “The Total Mountain” (2014), gebruikt Walshe visuele kunst, narratief, en geluidsontwerp om een meeslepende ervaring te creëren. Het stuk daagt de traditionele vorm van een concert uit door het publiek onder te dompelen in een complex verhaal dat visueel, auditief en conceptueel is. En ook alweer actueel. Walshe is, als zoveel geniale kunstenaars, een visionair.

Combineer je kunst met politiek engagement

“Die Taktik” (2012) duikt diep in de wereld van surveillance. Door gebruik te maken van videobeelden en geluidsfragmenten, roept het vragen op over privacy, technologie en de macht van overheidsinstellingen. Ook hierin was Walshe haar tijd vooruit. Er zijn geen video’s van dit werk beschikbaar, maar deze partituur is wel zo leuk om te zien. Je snapt een beetje hoe dat werkt, zo’n compositie die niet alleen over muziek gaat, maar ook over beeld en – vooral – inhoud. Walshe zegt hier zelf over: “Op een bepaald moment kan het koor aan het zingen zijn, of vlaggen gebruiken om ritmes uit te slaan, of Rupert Sheldrake’s staar-experimenten uitvoeren op leden van het publiek; het dansvocabulaire omvat alles van hiphop battle tot Fred Astaire, de haka en de paringsdansen van paradijsvogels; de zangers kunnen standaard operastemmen gebruiken, insectengeluiden maken of synchroon vibrato zingen als een spookachtig orgel uit een stomme film. Er is geen recitatief of aria, alle tekst bevindt zich in voice-overs die we op verschillende locaties in Stuttgart hebben opgenomen en die als in een documentaire over de muziek in en uit schuiven. De voice-overs bestrijken een breed scala aan onderwerpen, van de rookkamer experimenten van Bibb en Latane tot schaaklegende Bobby Fischer; de Jedi-achtige vaardigheden van space shuttle piloten tot Hugh Raffles die over insecten praat; de filosofie van Alan Watts en Alphonso Lingis.“

4153

Vind de taal opnieuw uit

In “ALL THE MANY PEOPLS” (2019), gebruikt ze algoritmes en big data om teksten te genereren. Deze aanpak verkent de relatie tussen mens en machine, en biedt commentaar op de rol van technologie in de moderne kunst. Zoals ze het zelf beschrijft: “Lojban, een taal die volledig gebaseerd is op de predicatieve logica; de cast van Lohengrin; bepaalde delen van ‘Watt’ door Samuel Beckett waarion hij de vroegste voorbeelden boedt van procescompositie; De Vijand van het Volk (1931) met James Cagney in de hoofdrol; KRS-One; Soldaten van de VS en Groot Brittannië die selfie-video’s maken terwijl dingen opblazen; Ook dwergen begonnen klein; Amazon.com kanalen over de fysiologie van vampiers; Dashboard Confessional; sferics; samenzweringstheoreticus Francis E. Dec; restjes van videogame voice-overs; Jackie Stallone; August Strindbergs Inferno; ontwenningsverschijnelen van Cymbalta; een winterse versie van “The Signifying Monkey” als reactie op de negentiende eeuwse gewoonte om Ieren te omschrijven als apen; The Typing of the Dead; de Ierse martial arts cultfilm Fatal Deviation; het collectieve onderbewuste zoals dat wordt aangetoond door Google Autocomplete; Courage Wolf; 4Chan”

Dompel je publiek onder

“A History of the Voice – Self-Care” (2015-2017): Jennifer Walshe nodigt in dit stuk het publiek uit om deel te nemen met hun eigen stemmen, wat leidt tot een unieke, collectieve ervaring. Het stuk onderzoekt de relatie tussen het individu en de groep en de therapeutische mogelijkheden van stemgebruik. Een citaat uit een review is veelzeggend: “We zien druk getelefoneer, een sterfscène uit een opera, volstrekt doorgeschoten machismo, een parodie op de vermaakindustrie met “We are here to chill, we wanna make you feel good”, op de new age met één van de spelers die ons zoetgevooisd ademhalingsoefeningen wil laten doen en op de fitness cultuur. Maar Walshe toont ons ook andere zaken. Zoals onderzoek door Stanford University naar zingende figuren op middeleeuwse schilderijen. Computerprogramma’s hebben aangetoond dat de zang heel anders geklonken moet hebben. In een aantal hilarische scenes laat het kwartet horen hoe.”

Dit werk wordt ook uitgevoerd tijdens November Music:

Lap conventies aan je laars

Met het project “Grúpat” (2007-2009), heeft Walshe fictieve kunstenaars gecreëerd die elk hun eigen stijl en medium hebben. Dit daagt het idee van individueel auteurschap uit en roept vragen op over authenticiteit in de kunstwereld.

Voer je concept extreem goed door

In “Aisteach” (2015), creëert ze een fictieve geschiedenis van avant-garde muziek in Ierland, compleet met verzonnen muzikanten en werken. Dit roept vragen op over historisch geheugen, identiteit en het belang van archivering. Het werk leverde een enorme aandacht van serieuze media op, die er gaandeweg achterkwamen dat het allemaal verzonnen was. Inmiddels verkeert de website ook in staat van verval, wat wel weer past bij het archeologische karakter van het project.

Gebruik beeld

“Dordán” (2018) toont Walshe haar vermogen om verschillende media te integreren. Door samen te werken met videokunstenaar Mihai Cucu worden visuele en muzikale elementen samengevoegd tot een coherente artistieke uiting. De voorstellingen laten ook musici zien, die een eigen choreografie uitvoeren.

Verbind het lokale altijd met het globale

“An Gléacht” (2020) is een stuk dat verder gaat dan culturele grenzen, door elementen van Ierse volksmuziek te combineren met een verkenning van globale geschiedenissen. De verre achterneef (een verzonnen personage) van Jennifer Walshe, outsiderkunstenaar Caoimhín Breathnach (1934-2009), leefde zijn hele leven als kluizenaar in Knockvicar, Co. Roscommon. Breathnach maakte ‘subliminale’ tapes en films waarvan hij geloofde dat ze het vermogen hadden om het bewustzijn te veranderen. In deze werken worden Ogham magische schalen, kristallografie, astronomie, folklore en natuurverschijnselen gecombineerd met found audio en visueel materiaal om een eigenzinnig, esoterisch systeem van corresponderende beelden te produceren. De laatste jaren van zijn leven besteedde Breathnach aan het plannen van een werk genaamd AN GLÉACHT.

Volgens het verhaal zou het werk  subliminale tapes en films met filmbeelden van een aantal occulte rituelen combineren. Breathnachs achternicht, de componist en kunstenaar Jennifer Walshe, heeft AN GLÉACHT voltooid. Aldus Walshe.

Zorg dat de critici van je houden

Jennifer Walshe heeft talloze prijzen in de wacht gesleept, en niet voor niets. Wanneer je al de voorgaande lessen hebt gevolgd, en ook het bijbehorende huiswerk hebt gedaan, snap je waarom mensen met kennis van zaken van haar houden. En misschien ben je, net als ik, als nieuwkomer gefascineerd geraakt door het werk. Wel een tip (op ervaring gebaseerd): Jennifer Walshe’s werk mag dan ontzettend opslorpend zijn, en de maakster een duizelingwekkend gevoel voor humor combineren met een grenzeloos perfectionisme, speel haar muziek niet af op je oortjes als je in de trein zit, achter het stuur van je auto, of in een donker bos.