Tientallen boeken heeft hij op zijn naam staan, hij reist de hele wereld over voor lezingen, en sinds afgelopen jaar is hij zelfs Sir. Maar als jongeman leefde Ben Okri op straat. “Dat heeft invloed gehad op mijn begrip van de maatschappij”, zegt de schrijver die in Berlijn een indrukwekkende literaire voorstelling bracht in het licht van klimaatverandering.
De stemming is nieuwsgierig en opgewonden in de grote zaal van het Haus der Berliner Festspiele als Okri het podium betreedt voor zijn voordracht tijdens het Internationales Literatur Festival Berlin (ILB). Existential creativity is de titel die de avond heeft meegekregen, waarmee de schrijver verwijst naar ‘de creativiteit van het einde der tijden’. Want, zo stelt Okri, de tijd waarin we nu leven is een ‘age of change’, een tijd die gekenmerkt wordt door klimaatverandering.
Tiger Work
De tekst die hij in Berlijn ten gehore brengt bestaat uit stukken die onder andere afkomstig zijn uit zijn meest recente boek Tiger Work (2023), een verzameling essays, verhalen en poëzie, waarin hij een lans breekt voor nadenken over het klimaat en de rol van de mensheid.
Existential creativity blijkt, ondanks de onderliggende donkere ontwikkelingen in de wereld, een dynamisch en optimistisch literair avontuur. Wat we volgens de schrijver moeten koesteren is liefde, hoop en realisme. In dit elfde uur, zo spoort hij zijn toehoorders aan, is het van belang the greatest of human aan te wenden. “Iets dat groter is dan alle brainwash die ons doet geloven dat we deze wereld niet kunnen redden.”
Liefde
In de voordracht geeft Okri vorm aan zijn hogere kijk op de wereld. Hij geeft stem aan een rivier, mengt bemoediging met verontwaardiging, en gooit een anker uit voor de liefde, the highest economy of life. Met een parafrase van de beroemde dichtregel van Rainer Maria Rilke, een zin die je steeds vaker hoort en die bijna een op zichzelf staande entiteit aan het worden is, spreekt hij waarschuwend: “We moeten ons leven veranderen.” Dit alles smeedt Okri met zijn melodieuze stem op kalme toon aaneen, terwijl op ingenieuze en verrassende wijze muziek en dans erbij komen. De pianoklanken van Cymin Samawatie en de choreografie van ‘poetry dancer’ en ‘dance activist’ Charlotte Jarvis maken de performance tot een betoverend geheel.
Magie
‘Zie de magie in de dingen om je heen’, is de boodschap van de schrijver. Dit klinkt zweverig, maar is het allesbehalve: het is een oproep, een vorm van engagement. “Magie wordt vaak verkeerd begrepen”, zegt hij voorafgaand aan de performance tegen Helon Habila, curator in residence van het festival. “Het heeft niets te maken met trucs en dat soort zaken”, benadrukt Okri. “Dat is wat magie zéker niet is, het is eerder wat planten elke dag doen: je geeft ze wat zonlicht, een beetje water en, boem, dingen gebeuren. Het gaat over het samenkomen van het gewone en het buitengewone.” Een transformatieve bewustzijnsverandering, noemt hij het. “Ik kan je magie laten zien in een handvol aarde.”
Inspiratie
Het gesprek met Habila is een informeel en vrolijk begin van de avond, waarin Okri optreedt als een oude bekende, in plaats van de eminentie die hij vooral is. Habila, zelf ook schrijver, is openlijk en met recht vereerd met de belangrijke gast in zijn programmering. Schijnbaar terloops stelt hij wat vragen, alsof het niet is voorbereid en er nog wat tijd te overbruggen is voordat de show echt kan beginnen. De diepgang is er niet minder om, integendeel. Weet je meteen of iets poëzie of proza wordt? Wilde je altijd al schrijver worden?
Okri: “Ik heb korte verhalen geschreven die essays moesten worden, poëzie die verhalend werd – de vorm ontstaat door inspiratie, door profound listening.” Vertrouwen is de sleutel, genres kunnen in elkaar overvloeien, ontdekte de schrijver al vroeg in zijn loopbaan.
Freedom
Eveneens essentieel is vrijheid, zegt Okri, pratend met Habila over zijn schrijverschap. In zijn jeugd was hij een periode dakloos. Een moeilijke tijd die hem mede heeft gevormd. “Het heeft mijn begrip van de maatschappij beïnvloed. Dakloosheid is een belangrijke kwestie.” Okri noemt het a big issue, niet toevallig ook de naam van de straatkrant in Groot-Brittannië. “Vrijheid is niet iets dat je gegeven wordt via de grondwet. We zijn zo vrij als we zijn wanneer we ons kunnen realiseren dat we vrijheid hebben.” Het afgelopen jaar werd hij door koning Charles tot ridder geslagen. De prestigieuze Booker Prize won hij al in 1991, voor zijn roman De hongerende weg. Van dakloze tot Booker prize winnaar, én tot ridder. Als er iemand is die weet dat alles kan veranderen, ook in positieve zin, dan is het Okri.
Dromen en woorden
En dan is er nog dat ene, wat de hele tijd centraal lijkt te staan: de inspiratie. Okri heeft het in dat verband ook wel over de ‘boss’ of de ‘chief’. Het is datgene wat alles bepaalt, om te beginnen de vorm van alles wat hij maakt en doet. In zijn jonge jaren wilde hij uitvinder worden, zegt hij ten overstaan van het publiek op het literatuurfestival. Hij dacht iets te gaan doen met wetenschap, de wonderlijke wereld waarin belangrijke ontdekkingen gedaan worden, waar telefoons en radio’s vandaan komen.
De Brits Nigeriaanse schrijver heeft intussen een andere kracht leren kennen, die van dromen en van woorden. De energie die hij meebracht bij het ILB, bleef lang hangen. Er zijn maar weinig schrijvers die zoiets weten te bewerkstelligen, als krachtige stenen in water, eindeloos kringen creërend.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
